111

Frank Berry & Basie Verster

Die volwassenheid van die bourekenaar se 
kontraktuele kommunikasievermoë

Peer reviewed and revised

Abstrak
Die doel van hierdie artikel is om die beginsels wat die bourekenaar ondersteun 
om kontraktueel effektief te kommunikeer, te identifiseer en te meet om die 
standaard van die volwassenheid van die bourekenaar se bourekenkundige 
kontraktuele kommunikasie te bepaal. Hierdie artikel vorm deel van ’n volledige 
studie oor bourekenkundige kommunikasie in die konstruksiebedryf en word 
aspekte soos mondelinge, skriftelike, elektroniese en leierskapkommunikasie 
elders aangespreek.
Die ondersoek is gedoen onder praktiserende bourekenaars, argitekte, 
ingenieurs, kliënte en aannemers, gekies uit al 9 provinsies van die Republiek 
van Suid-Afrika. Die vraelys is in 2010 uitgestuur en is ook in dieselfde jaar terug 
ontvang. Die vraelys is per e-pos gesirkuleer met die doel om die beginsels 
wat die bourekenaar ondersteun om kontraktueel effektief te kommunikeer, 
te meet volgens die volwassenheidsnorm wat vir die bourekenaarstandaard 
teenoor die norm wat vir die wêreldklasstandaard geld.
Die resultate van die respondente het die volgende aangewys as beginsels 
in kontraktuele kommunikasievolwassenheid gemeet aan die bou-
rekenaarstandaard: kontraktueelbindend, billikheid, effektiwiteit/afdwing-
baarheid en ondubbelsinnigheid waar kontraktueelbindend die mees positiewe 
en ondubbelsinnigheid die mins positiewe waarderingsuitslag gelewer het.
Sleutelwoorde: Kommunikasievolwassenheid, kommunikasievermoë, konktraktuele 
kommunikasie, bourekenaar, Suid-Afrika

Abstract
The aim of this article is to identify principles that support the quantity surveyor 
to communicate effectively in contractual communication and measure 
these principles to determine the maturity standard of the quantity surveyor’s 
quantity surveying contractual communication. This article forms part of a more 
comprehensive study on quantity surveying communication in the construction 
industry, and aspects such as oral, written, electronic and leadership 
communication have been addressed elsewhere.

Dr Frank H. Berry, Senior Lektor, Departement Bourekenkunde en Konstruksiebestuur, 
Universiteit van die Vrystaat, Posbus 392, Bloemfontein, 9300, Suid-Afrika. (†Oorlede 
14 Oktober 2012). Tel: 051 4012198, e-pos: <berryfh@ufs.ac.za

Prof. Jacobus Johannes Petrus (Basie) Verster, Departement Bourekenkunde en 
Konstruksiebestuur, Universiteit van die Vrystaat, Posbus 392, Bloemfontein, 9300, Suid-
Afrika. Tel: 051 4012198, e-pos: <versterjj@ufs.ac.za

Oorsigartikels • Review articles



Acta Structilia 2013: 20(1)

112

The survey was conducted among practising quantity surveyors, architects, 
engineers, clients and contractors chosen from all 9 provinces of South Africa. 
The questionnaire was distributed to, and returned by respondents in 2010. The 
questionnaire was circulated by means of e-mail for the purpose of measuring 
the principles that support the quantity surveyor to communicate effectively in 
contractual communication according to the quantity surveying standard vs 
the worldclass standard.
The results of the survey indicated that respondents identified the following 
principles as important in contractual communication maturity measured 
against quantity surveying standard: contractual binding, reasonableness, 
effectiveness/enforceability and unambiguousness, where contractual 
binding showed the most positive and unambiguousness the least positive 
valuation result.
Keywords: Communication maturity, communication capabilities, contractual 
communication, quantity surveyor, South Africa

1. Inleiding
Die hoofprobleem is dat die volwassenheid van bourekenkundige 
kommunikasievaardighede in kontraktuele kommunikasie waar-
skynlik nie voldoende aangespreek is nie, en derhalwe mag dit 
die effektiwiteit van besluite en die besluitnemingsproses negatief 
beïnvloed. Die probleem wat as gevolg van ’n gebrek aan 
kommunikasievaardighede in die konstruksiebedryf ontstaan, is 
dat die toepassing van kontraktuele kommunikasievermoë van dié 
professie in die algemeen nie na wense blyk te wees nie, en die 
rasionaal vir hierdie ondersoek was. Hierdie ondersoek kan moontlik 
die probleme aan die lig bring en oplossings daarvoor kan voorgestel 
word. Deur die kontraktuele kommunikasie volwassenheidsvermoë 
van die bourekenaar te meet kan die belangrike kontraktuele 
kommunikasiebeginsels geïdentifiseer en voorgestel word.

Hipotese: Deur die bepaling van die effektiwiteit en vlak van 
volwassenheid van bourekenkundige kontraktuele kommunikasie vas 
te stel en tendense te identifiseer, mag ’n bydrae tot die verbetering 
van kommunikasie in die konstruksiebedryf gelewer word.

2. Kontraktuele kommunikasie
Die humoristiese opmerking deur wyle Sam Goldwyn, dat ’n 
mondelinge kontrak nie die papier werd is waarop dit geskryf is 
nie, is by wyse van spreke. ’n Mondelinge kontrak is wel in meeste 
gevalle geldig en het ’n bindende effek. Die probleem is egter om 
die bestaan van die kontrak te bewys (Finsen, 2005: 7-8).



Berry & Verster • Die volwassenheid van die bourekenaar

113

’n Boukontrak is ’n ooreenkoms tussen twee partye waar die 
aannemer onderneem om ’n gebou op te rig en die kliënt 
ooreenkom om daarvoor te betaal (Finsen, 2005: 1).

Volgens Finsen (2005: 40) het die verskyning van die aannemer en 
die behoefte aan ’n boukontrakooreenkoms dit genoodsaak om 
die kontraktuele verhouding met die kliënt te reguleer. Die belang 
en invloed van ’n boukontrakooreenkoms om die kontraktuele 
verhouding tussen die aannemer en kliënt te reguleer, word 
hiermee bevestig.

Volgens Chappell (2008: 20) kan ’n bindende kontrak nie slegs 
uitdrukking van welwillendheid as basis hê nie. ’n Ooreengekome 
prys of ’n metode om dit te bereken, asook eenstemmigheid ten 
opsigte van die werk en tyd van voltooiing mag nodig wees voordat 
’n hof bereid sal wees om sekere terme in ’n kontrak toe te pas, maar 
nie om ’n kontrak te skep wat nie bestaan nie. Hierdie verwysing 
beklemtoon die feit dat meer as ’n blote gebaar van welwillendheid 
nodig is as basis vir ’n bindende kontrak in die konstruksiebedryf.

Volgens McKenzie, McKenzie & Ramsden (2009: 18-20) is die 
definiëring van woorde en begrippe belangrik. Die beginsels van 
kommunikasie en begrip van kommunikasie vind ook inslag in die 
Suid-Afrikaanse reg waar ‘duidelike taal’ beteken, ‘taal wat per 
definisie duidelik is’, en wat gevolglik voorrang bo ander moontlike 
interpretasies geniet. Regter Wessels het die argument in die Scottish 
Union & National Insurance Co Ltd v Native Recruiting Corporation 
Ltd-hofsaak soos volg gestel:

We must gather the intention of the parties from the language 
of the contract itself, and if that language is clear, we must 
give effect to what the parties themselves have said; and we 
must presume that they knew the meaning and the words 
they used.

Volgens Bowen, Cattell, Michell & Kabayanondo (2006: 26) 
het die afsender van inligting in die konstruksiebedryf die 
verantwoordelikheid, hetsy dit die kliënt of ’n lid van die ontwerpspan 
is, om inligting op so ’n wyse te struktureer dat dit gedetailleerd, 
duidelik en ondubbelsinnig is. Die inligting sluit waarskynlik ook 
kontrakdokumentasie in en beklemtoon hoe belangrik dit is dat 
kontrakdokumentasie ondubbelsinnig behoort te wees.

Kontrakdokumentasie bevat die bepalings en voorwaardes 
waaronder ’n projek bestuur word om die kontraktuele verhouding 
wat tussen die partye ontstaan het, te hanteer en die projek suksesvol 
te voltooi. Die spesifikasie vorm deel van die kontrakdokumentasie 
wat met die gehalte van materiaal en die vakmanskap wat vereis 



Acta Structilia 2013: 20(1)

114

word te make het en het ten doel om enige onduidelikheid in hierdie 
verband aan te spreek (Berry, 2012: 149).

Die JBCC Principal Building Agreement Series 2000 definieer contract 
documents soos volg (JBCC, 2007: 1):

… means this document, the contract drawings, the bills of 
quantities/lump sum document and such other documents as 
are identified in the schedule.

Die uitvoering van konstruksiewerk op ’n terrein vereis dat ’n kontrak 
aan ’n aannemer toegeken word. Hierdie kontraktuele ooreenkoms 
vereis die gebruiklike praktyke en prosedures waar kontraktuele 
kommunikasie ’n groot rol speel (Ashworth, 1992: 22-23).

Volgens Miners (1969: 154; 1971: 65) is die hoofkommunikasiemedia 
wat deur die boubedryf gebruik word, die kontrakdokumentasie. 
Die kontrakdokumentasie in ’n formele ooreenkoms word as 
kontraktueel bindend beskou in terme van die lyne van die tekeninge 
deur die ontwerpers, die woorde in die tegniese spesifikasie vervat, 
en alle ander aspekte van die kontrakdokumentasie. Indien enige 
verandering aan hierdie kontrakdokumentasie gemaak is, word ’n 
verandering van die kontrak gekonstitueer (Haplin, 2005: 50).

Volgens Malherbe & Lipshitz (1978: 72) is dit belangrik om ten minste 
die volgende beginsels, wat essensieel en fundamenteel in die 
opstel van ’n kontrak is, te stipuleer:

There must be agreement between the contracting parties 
to create a legal and binding contractual relationship 
embracing rights, responsibilities, prerogatives and privileges.

The parties must be at one as to the consequences contem-
plated by such agreement or in other words, as to their 
intention in the application of agreed contractual relations.

’n Kontrak het derhalwe ten doel om ’n kontraktueelbindende 
verhouding tussen partye tot stand te bring met die verpligtinge wat 
daarmee gepaard gaan. In die saamstel van kontrakdokumentasie 
behoort die beginsels wat essensieel en fundamenteel in die opstel 
van ’n kontrak is, in ag geneem te word.

Die volgende beginsels is in ’n vorige studie geïdentifiseer as 
belangrike elemente wat die bourekenaar in staat stel om effektief 
kontraktueel in die konstruksiebedryf te kommunikeer: ‘kontraktueel 
bindend’, ‘billikheid’, ‘afdwingbaarheid en effektiwiteit’ en 
‘ondubbelsinnigheid’ (Berry, 2012: 116).



Berry & Verster • Die volwassenheid van die bourekenaar

115

3. Terminologie
Die belang en invloed van die voorheengeïdentifiseerde beginsels 
op die kontraktuele kommunikasie van die bourekenaar impliseer 
noodwendig dat die definisies daarvan dit konstateer.

Volgens HAT (Odendal, Schoonees, Swanepoel, Du Toit & Booysen, 
1994: 568) word ‘kontraktueel’ soos volg gedefinieer:

Volgens kontrak: Kontraktueel gebind wees.

Volgens HAT (Odendal et al., 1994: 87) word ‘bindend’ soos volg 
gedefinieer:

Verpligtend, wat van krag is: ’n Bindende ooreenkoms, 
bepaling.

Die definisies dui daarop dat die partye tot die kontrak deur die 
kontrak gebind is en dat die kontrak stiptelik uitgevoer behoort 
te word.

Die skep van ’n wetlike verhouding of ’n ooreenkoms, wat die 
oogmerk en gevolge van so ’n verhouding uitspel, is aan aanbod 
en aanname onderhewig, wat volgens ’n redelike interpretasie 
daarvan duidelik, ondubbelsinnig, omvattend en volledig moet 
wees om onbetwisbaar, saaklik en bindend te wees (Malherbe & 
Lipshitz, 1978: 72).

Volgens HAT (Odendal et al., 1994: 87) word ‘billikheid’ soos volg 
gedefinieer:

Regverdig: Iemand billik behandel. Billik teenoor iemand 
optree.

Indien daar geen teenstrydigheid in die woorde van ’n kontrak is nie, 
is daar geen gronde vir ’n billiker interpretasie as wat die woorde self 
vertolk nie (McKenzie, McKenzie & Ramsden, 2009: 19).

Die belang van die beginsel ‘billikheid’ kom in bogemelde verwysing 
na vore waar die interpretasie van woorde in die vertolking daarvan 
gesetel is. Die afleiding kan gemaak word dat die beginsel ‘billikheid’ 
in die opstel van ’n kontrak nodig is en kan derhalwe as ’n beginsel 
vir effektiewe kontraktuele kommunikasie beskou word.

Loots (1985: 33) stel dit dat ’n persoon wat ’n siening uitspreek of 
’n voorspelling maak, alhoewel eerlik bedoel, en met geloof in die 
korrektheid daarvan, van nalatigheid aangespreek kan word indien 
die nodige stappe, soos van ’n redelike persoon verwag word, nie 
geneem word om homself te vergewis dat die siening geregverdig 
is nie:



Acta Structilia 2013: 20(1)

116

… if a man, who has or professes to have special knowledge 
or skill, makes a representation by virtue thereof to another 
– be it advice, information or opinion – with the intention of 
inducing him to enter into a contract with him, he is under a 
duty to use reasonable care to see that the representation 
is correct, and that the advice, information or opinion is 
reliable. If he incorrectly gives unsound advice or misleading 
information or expresses an erroneous opinion and thereby 
induces the other side to enter into a contract with him, he is 
liable in damages.

Volgens bogemelde aanhaling mag ’n persoon nalatig wees indien 
hy hom nie vergewis het deur die nodige stappe te neem om te 
bepaal of ’n spesifieke siening geregverdig is al dan nie. Dit kan 
eweneens ook van toepassing wees in die opstel van ’n kontrak. 
Die afleiding kan gemaak word dat die beginsel ‘billikheid’ in die 
opstel van ’n kontrak nodig is.

Volgens HAT (Odendal et al., 1994: 186) word ‘effektiwiteit’ soos volg 
gedefinieer:

Wat die gewenste effek, uitwerking het; doeltreffend.

Die afleiding kan gemaak word dat die kontrak effektief moet wees 
in terme van die gebruik daarvan deur die betrokke partye.

Alhoewel ’n kontrak bindend mag wees, is ’n kontrak nie noodwendig 
afdwingbaar nie, soos byvoorbeeld, deur die verloop van tyd 
in terme van die Verjaringswet (Wet 8 van 1943 soos aangepas) 
(McKenzie, McKenzie & Ramsden, 2009: 99).

Die hoofvereiste van ’n kontrak is die ooreenkoms tot toekomstige 
prestasie. Die afwesigheid in ’n ooreenkoms van fundamentele 
aspekte is fataal en dit kan die afdwingbaarheid en effektiewe 
prestasie onmoontlik maak (Finsen, 2005: 3-4).

Dit kan gemeld word dat, indien dit volgens die reg onmoontlik is om 
’n kontrak uit te voer of dat die kontrak in wese nietig is, word beide 
partye van prestasie vrygestel (McKenzie, McKenzie & Ramsden, 
2009: 60).

Volgens HAT (Odendal et al., 1994: 727) word ‘ondubbelsinnigheid’ 
soos volg gedefinieer:

Wat net op een manier uitgelê, verstaan kan word; nie 
vatbaar vir misverstand nie; helder.

Miners (1969: 154) beklemtoon dat die hooffunksie van alle 
kontrakdokumentasie die lewering van essensiële inligting in die 
mees duidelike en ondubbelsinnige wyse moontlik moet wees.



Berry & Verster • Die volwassenheid van die bourekenaar

117

Volgens Emmitt & Gorse (2003: 14) is dit duidelik dat daar komplikasies 
in kommunikasie kan voorkom indien kontraktuele kommunikasie 
nie in plek is nie. Die belangrikheid en effektiwiteit van kontraktuele 
kommunikasie, wat ook in die konstruksiebedryf van toepassing is, 
word beklemtoon.

Kontraktuele kommunikasie vorm ’n belangrike deel van die 
bourekenaar se werk. Die opstel van die kontrakdokument vir 
tenderdoeleindes, naamlik die hoeveelheidslyste, is ’n sprekende 
voorbeeld van sodanige werksaamhede. Die kennis van kontraktuele 
kommunikasie skep ’n basis om wanvertolking van kommunikasie in 
die konstruksiebedryf te beperk (Berry, 2007).

Volgens The Free Dictionary (Farlex, 2008: Internet) word ‘wêreldklas’ 
soos volg gedefinieer:

Ranking among the foremost in the world; of an international 
standard of excellence; of the highest order.

Die rede waarom ‘wêreldklas’ as maatstaf gebruik word, kom na 
vore in die definisie waar die standaard vir sigself spreek, naamlik:

• Gereken onder die bestes/voorstes in die wêreld;
• ’n Internasionale standaard van uitnemendheid/uitmunt-

endheid/voortreflikheid; en
• Die hoogste orde.

Volgens Gruber (2004) is ‘volwassenheid’ professionele ontwikkeling 
oor ’n tydperk, asook begrip waarom suksesvolle uitkomste 
behaal word.

Volgens HAT (Odendal et al., 1994: 568) word ‘kontrak’ soos volg 
gedefinieer:

Ooreenkoms waarby wedersyds verpligtinge aangegaan is.

Volgens HAT (Odendal et al., 1994: 560) word ‘kommunikasie’ soos 
volg gedefinieer:

Kennisgewing, mededeling.

Vir doeleindes van hierdie artikel word kontraktuele kommunikasie 
beskou as die effektiewe gebruik van kontraktuele beginsels 
wat nodig is vir ’n wedersydse ooreenkoms aangegaan tussen 
betrokke partye. Kontraktuele kommunikasie se belang is beperk 
tot die kontrakdokumentasie wat deur die bourekenaar self of 
bourekenaarsprofessie opgestel word, of waarby die bourekenaar 
spesifiek betrokke is, of deur beïnvloed word. Die behandeling van 



Acta Structilia 2013: 20(1)

118

ander regs- en kontraktuele beginsels in detail val buite die bestek 
van hierdie artikel.

4. Navorsing
’n Vraelys is aan geselekteerde praktiserende bourekenaars, 
argitekte, ingenieurs, kliënte en aannemers per e-pos gesirkuleer 
met die doel om sienings ten opsigte van die volwassenheid van 
bourekenkundige kommunikasie in die konstruksiebedryf in te win. 
Die geselekteerde groep is uit al 9 provinsies van Suid-Afrika gekies en 
het ’n redelike verspreiding verteenwoordig. Die werkservaring van 
77.0% van die respondente is 10 jaar en meer in die konstruksiebedryf, 
terwyl 52.6% van hierdie persentasie ’n werkservaring van 20 jaar of 
meer het. Vir doeleindes van hierdie artikel word die respondente 
se werkservaring as bewese gereken en hul siening kan derhalwe as 
verteenwoordigend en geloofwaardig beskou word (sien Tabel 1).

Tabel 1: Werkservaring van respondente
Respondente 

groepe 0-4 jaar 5-9 jaar 10-19 jaar
20 jaar en 

meer Onbekend Totaal

Ingenieurs 0 0 2 10 0 12

Aannemers 0 1 5 3 1 10
Kliënte 1 1 1 6 0 9
Argitekte 1 3 2 6 0 12
Bou-rekenaars 5 5 9 16 0 35
TOTAAL 7 (9.0%) 10 (12.8%) 19 (24.4%) 41 (52.6%) 1 (1.2%) 78 (100%)

Die respondente met ’n kliënte- en bourekenaarsagtergrond se 
terugvoer was positief in vergelyking met die ander respondente en 
onderskeidelik 40.91% en 43.21% van diegene wat vraelyste ontvang 
het, het voltooide vraelyste teruggestuur. Die argitekte, ingenieurs 
en kontrakteurs het minder positief gereageer en die respons op die 
vraelyste uitgestuur was onderskeidelik 18.18%, 18.46% en 30.30%. 
Die respons word in Tabel 2 getoon.

Tabel 2: Respons op vraelyste

Respondente 
groepe

Vraelyste 
uitgestuur

Vraelyste terug 
ontvang Persentasie

Ingenieurs 65 12 18.46%

Aannemers 33 10 30.30%

Kliënte 22 9 40.91%

Argitekte 66 12 18.18%



Berry & Verster • Die volwassenheid van die bourekenaar

119

Respondente 
groepe

Vraelyste 
uitgestuur

Vraelyste terug 
ontvang Persentasie

Bourekenaars 81 35 43.21%

TOTAAL 267 78 29.21%

Die totale reaksie was 29.21% gebaseer op die vraelyste wat 
terug ontvang is en word vir doeleindes van hierdie artikel as 
verteenwoordigend beskou.

Die opskrifte en afkortings, wat in die volgende tabelle gebruik is, 
het die volgende betekenis:

Beginsels van kontraktuele kommunikasie: Illustreer wat die 
respondente se siening is oor wat die belangrikheid van die vlak 
van volwassenheid is ten opsigte van elke element in kontraktuele 
kommunikasie.

GBS: Gemiddeld van bourekenaarstandaard (gebaseer op die 
opinies van respondente oor wat die vlak van bourekenaarstandaard 
in die bourekenaarsprofessie in Suid-Afrika behoort te wees, gemeet 
teen hul siening van wêreldklasstandaard [Soos reeds genoem 
beskik meer as die helfte van die respondente oor ’n werkservaring 
van meer as 20 jaar in die konstruksiebedryf en word hul siening as 
geloofwaardig beskou]).

GWS: Wêreldklasstandaard (gebaseer op die opinies van 
respondente oor hul siening van wêreldklasstandaard [Soos reeds 
genoem beskik meer as die helfte van die respondente oor ’n 
werkservaring van meer as 20 jaar in die konstruksiebedryf en word 
hul siening as geloofwaardig beskou]).

Die waarde-etikette word aangedui op ’n skaal van ‘laag’ = (1), 
‘gemiddeld’ = (5), ‘hoog’ = (10).

Die siening van die respondente, word gebruik om die beginsels 
wat die bourekenaar ondersteun om kontraktueel effektief te 
kommunikeer, te meet volgens die volwassenheidsnorm wat vir 
bourekenaarstandaard teenoor die norm wat vir die wêreld-
klasstandaard geld. Om die uitslag te kon bepaal, is die standaard 
van bourekenkundige volwassenheid volgens die siening van die 
respondente soos uit die artikel na vore gekom het, gemeet, en die 
resultate is met die norm, wat vir die ‘wêreldklasstandaard’ geld, 
vergelyk en behoort ’n beduidende aanduiding van kontraktuele 
kommunikasievolwassenheid van die bourekenaar te lewer.



Acta Structilia 2013: 20(1)

120

5. Resultate en bespreking
Die resultaat van die respondente van die totale groep se siening 
betreffende die bourekenkundige standaard ten opsigte van die 
belangrike elemente wat nodig is om effektiewe kontraktuele 
kommunikasie in die opstel van byvoorbeeld die hoeveel-
heidslystedokument te handhaaf, word in Tabel 3 hieronder verstrek.

Tabel 3: Kontraktuele kommunikasie

Beginsels van 
kontraktuele 

kommunikasie

Bourekenaar-
standaard 

GBS

Wêreldklas-
standaard 

GWS

Verskil (%) 
(GWS-GBS)

Belangrikheid 
(%) in 

terme van 
kontraktuele 

kommunikasie

Kontraktueelbindend 8.49 8.92 4.30% 94%

Billikheid 8.19 8.54 3.50% 88%

Afdwingbaarheid en 
effektiwiteit

8.12 8.60 4.80% 90%

Ondubbelsinnigheid 7.85 8.62 7.70% 90%

Gemiddeld 8.16 8.67 5.10%

Die siening van die respondente betreffende die standaard van 
die bourekenaar in kontraktuele kommunikasie het in dalende 
volgorde die volgende waarderingsuitslag vir die beginsels 
aangedui: ‘kontraktueelbindend’ (8.49), ‘billikheid’ (8.19), 
‘afdwingbaarheid en effektiwiteit’ (8.12) en ‘ondubbelsinnigheid’ 
(7.85). Die beginsel ‘kontraktueelbindend’ (8.49) het derhalwe die 
mees positiewe en ‘ondubbelsinnigheid’ (7.85) die mins positiewe 
waarderings  uitslag gelewer.

Die siening van die respondente betreffende die norm wat vir die 
wêreldklasstandaard in kontraktuele kommunikasie geld, het in 
dalende volgorde die volgende waarderingsuitslag vir die beginsels 
gelewer: ‘kontraktueelbindend’ (8.92), ‘ondubbelsinnigheid’ 
(8.62), ‘afdwingbaarheid en effektiwiteit’ (8.60) en ‘billikheid’ 
(8.54). Die beginsel ‘kontraktueelbindend’ (8.92) het derhalwe 
die mees positiewe en ‘billikheid’ (8.54) die mins positiewe 
waar derings  uitslag gelewer.

In die resultaat van die geïdentifiseerde beginsels ten opsigte van 
die bourekenaar- en wêreldklasstandaard varieer die verskil van 
3.5% tot 7.7% meer, terwyl die beginsels ‘billikheid’ (3.5%) die kleinste 
en ‘ondubbelsinnigheid’ (7.7%) die grootste verskil getoon het.



Berry & Verster • Die volwassenheid van die bourekenaar

121

Die siening van die respondente het in dalende volgorde betreffende 
die belangrikheid van die beginsels in terme van kontraktuele 
kommunikasie die volgende waarderingsuitslag aangedui: 
‘kontrak tueelbindend’ (94%), ‘afdwingbaarheid en effektiwiteit’ 
(90%), ‘ondubbelsinnigheid’ (90%) en ‘billikheid’ (88%). Die beginsel 
‘kontraktueelbindend’ (94%) word derhalwe as die belangrikste 
beginsel en ‘billikheid’ (88%) as die mins belangrike beginsel beskou.

’n Verskil van (0,51) tussen die GBS (8.16) en die GWS (8.67) 
toon dat die vier kontraktuele beginsels vir sowel GBS en GWS 
bykans ewe belangrik gereken word wat daarop dui dat die 
bourekenaarsprofessie sterk vertoon in terme van kontraktuele 
kommunikasie.

Die siening van die respondente van al die deelnemende 
groepe in terme van die Bourekenaarstandaard (GBS) teenoor 
Wêreldklasstandaard (GWS) betreffende die standaard van die 
bourekenaar in kontraktuele kommunikasie word in Tabel 4 getoon.

Tabel 4: Kontraktuele kommunikasie
Respondente: Groepe: Bourekenaarstandaard (GBS)/Wêreldklasstandaard (GWS)

Beginsels van 
kontraktuele 

kommunikasie

Ingenieurs
GBS   GWS

Aannemers
GBS   GWS

Kliënte
GBS   GWS

Argitekte
GBS GWS

Bourekenaars
GBS      GWS

Kontraktueel-
bindend

8.92+ 9.25 8.10- 8.88 8.78 9.44 8.17 9.09 8.50 8.59

Billikheid 8.25 8.92 8.10- 8.13 7.89 9.00 8.17 8.30 8.29+ 8.44
Afdwing-
baarheid en 
effektiwiteit

8.17 8.67 8.00- 8.63 8.22+ 8.67 7.92 8.55 8.17 8.58

Ondubbel-
sinnigheid

8.33+ 9.25 7.30 8.25 7.11- 8.67 7.58 8.64 8.11 8.45

Gemiddeld 8.42 9.02 7.88 8.47 8.00 8.95 7.96 8.65 8.27 8.52

Die mees positiewe resultaat van die GBS deur enige groep word in 
Tabel 4 met ’n plusteken ‘+’ en die mees negatiewe resultaat met ’n 
minusteken ‘-’ aangetoon.

Indien die mees positiewe resultaat van die geïdentifiseerde 
beginsels van enige groep met die gemiddeld van die totale groep 
se siening vergelyk word, varieer die verskil as ’n persentasie uitgedruk 
van 1.0% (‘billikheid’ en ‘afdwingbaarheid en effektiwiteit’) tot 4.8% 
(‘ondubbelsinnigheid’) hoër.

Indien die mees positiewe resultaat van die geïdentifiseerde 
beginsels van ’n bepaalde groep met die gemiddeld van die totale 
groep vergelyk word, was die groep met ’n bourekenkundige 



Acta Structilia 2013: 20(1)

122

agtergrond vir die mees positiewe resultaat in die element ‘billikheid’ 
verantwoordelik wat moontlik nie op objektiwiteit dui nie.

Indien die mees negatiewe resultaat van die onderskeie beginsels 
van enige groepe met die gemiddeld van die totale groep se 
siening vergelyk word, varieer die verskil as ’n persentasie uitgedruk 
van 0.9% (‘billikheid’) tot 7.4% (‘ondubbelsinnigheid’) laer.

Indien die gemiddeld van 4 (vier) beginsels van die onderskeie groepe 
beskou word, was die respondente met ’n ingenieursagtergrond 
verantwoordelik vir die mees positiewe resultaat (8.42) en die 
respondente met ’n aannemersagtergrond vir die mees negatiewe 
resultaat (7.88).

Daar kan derhalwe aanvaar word dat die groep met ’n bou-
rekenkundige agtergrond nie bevooroordeeld was nie, maar ’n 
relatief objektiewe siening teenoor kontraktuele kommunikasie 
gehandhaaf het.

6.	 Afleidings
’n Afleiding wat uit die resultaat van die respondente se siening 
gemaak kan word, is dat die standaard van die bourekenaar 
se kontraktuele kommunikasie positief ervaar word. Ruimte vir 
verbetering manifesteer egter indien dit met die norm, wat vir die 
wêreldklasstandaard geld, vergelyk word.

Die respondente se siening dui daarop dat ‘kontraktueelbindend’ 
(8.49) as die mees belangrike beginsel vir die bourekenaar is om 
effektiewe kontraktuele kommunikasie te handhaaf.

Die afleiding kan gemaak word dat die bourekenaar se 
vermoëns in die opstel van kontraktuele dokumentasie soos 
die hoeveelheidslystedokument, hoog aangeskrewe staan in 
die konstruksiebedryf en dat die bourekenaar se kontraktuele 
kommunikasie ’n sterk punt is.

Desnieteenstaande die positiewe reaksie van die respondente 
betreffende die element ‘ondubbelsinnigheid’ (7.85) wat die 
bourekenaar benodig om effektiewe kontraktuele kommunikasie 
te verseker, is die hoogste verskil (7.7%) tussen bourekenaar- en 
wêreld klasstandaard in dié beginsel aangeteken, wat op ’n 
ontwikkelingsgebied kan dui.

Die kleinste verskil tussen bourekenaar- en wêreldklasstandaard is 
in die beginsel ‘billikheid’ (3.5%) aangeteken, wat ook as een van 



Berry & Verster • Die volwassenheid van die bourekenaar

123

die mins belangrike beginsels (88%) relatief tot die ander beginsels 
geïdentifiseer is.

Die bourekenaarstandaard word met die mins positiewe 
gemiddelde waarderingsuitslag (7.88) deur die respondente met 
’n aannemersagtergrond en die mees positiewe gemiddelde 
waarderingsuitslag (8.42) deur die respondente met ’n ingenieurs-
agtergrond in die beginsels, aangeteken.

Die respondente met ’n aannemersagtergrond wat die kontrak-
dokumentasie van die bourekenaar gebruik, het die beginsel 
‘ondubbelsinnigheid’ met die laagste waarderingsuitslae 
uitgesonder.

Die afleiding kan gemaak word dat die kontrakdokumente, wat die 
bourekenaar vir tenderdoeleindes opstel en wat met die tekeninge 
en spesifikasies van die argitek en ingenieurs moet ooreenstem, nie 
duidelik genoeg is nie.

Die afleiding kan waarskynlik gemaak word dat die bourekenaar 
by die opstel van kontrakdokumente, onder andere die ‘hoe-
veel heidslyste’, moet toesien dat die belangrike beginsels 
‘kontrak tueelbindend’, ‘afdwingbaarheid en effektiwiteit’ en 
‘on dubbelsinnigheid’ teenwoordig is ten einde effektiewe kontrak-
tuele kommunikasie te verseker.

Die volwassenheid van die bourekenaar se kontraktuele kom-
munikasie het dus relatief goeie status binne die konstruksiebedryf, 
maar behoort versterk en uitgebrei te word.

7. Aanbevelings
In die skepping van ’n wetlike verhouding word vereis dat die 
betrokke partye, wat onder andere die bourekenaar impliseer, die 
kontrak redelik ooreenstemmend interpreteer. So ’n interpretasie 
moet duidelik, ondubbelsinnig, omvattend en volledig genoeg 
wees om onbetwisbaar, saaklik en bindend te wees.

Die beginsels ‘kontraktueelbindend’, ‘billikheid’, ‘afdwingbaarheid 
en effektiwiteit’ en ‘ondubbelsinnigheid’ wat in hierdie artikel 
as noodsaaklik vir die handhawing van die bourekenaar se 
effektiewe kontraktuele kommunikasie geïdentifiseer is, moet 
doel gerig ontwikkel en versterk word. Die onderriginstellings wat 
bourekenkunde of verwante programme aanbied, moet die 
ontwikkeling van die kontraktuele kommunikasie-vaardighede van 
studente beklemtoon om te verseker dat hul markgereedheid ’n 
professionele vlak bereik het.



Acta Structilia 2013: 20(1)

124

Die artikel het aangetoon dat die bourekenaarsprofessie sterk in 
effektiewe kontraktuele kommunikasie vertoon, maar dat daar 
ook in hierdie geval voortgesette beplanning en ontwikkeling moet 
wees om die professie op die voorpunt van die konstruksiebedryf 
ten opsigte van kontraktuele vermoëns te hou.

Verwysingslys
Ashworth, A. 1992. Cost studies of buildings. Harlow, England: 
Longman Scientific & Technical.

Berry, F.H. 2007. The influence of quantity surveying procedures on 
communication and communication instruments in the construction 
industry. In: Proceedings of the 11th Pacific Association of Quantity 
Surveyors (PAQS) Congress on Construction from a Different 
Perspective, 9-13 June. Auckland, New Zealand.

Berry, F.H. 2012. Volwassenheid van bourekenkundige kommunikasie 
in die konstruksiebedryf. Proefskrif (PhD. Q.S.). Bloemfontein: 
Universiteit van die Vrystaat.

Bowen, P., Cattell, K., Michell, K. & Kabayanondo, E. 2006. The 
effectiveness of construction project briefing as an interpersonal 
communication process. Acta Structilia, 13(2), pp. 19-38.

Chappell, D. 2008. Construction contracts, questions and answers. 
London: Taylor & Francis.

Emmitt, S. & Gorse, C. 2003. Construction communication. Oxford: 
Blackwell.

Farlex. The Free Dictionary. 2008. Definition of world-class. [Internet]. 
Beskikbaar by: <http://www.thefreedictionary.com/> [Besoek 
14 Maart 2011].

Finsen, E. 2005. The building contract: A commentary on the JBCC 
agreements. Cape Town: Juta.

Gruber, C. 2004. Maturity model of the project-orientated organisation 
[Slideshow presentation]. 2004. Pm days ’04 – Education & research 
conference. Vienna: Wirtschafts Universität, 24-27 November.

Haplin, D.W. 2005. Construction management. Danvers: Clearance 
Center.

JBCC (Joint Building Contracts Committee). 2007. JBCC series 
2000: Principal building agreement edition 5.0 R1 code 2101. 
Johannesburg: Joint Building Contracts Committee.

Loots, P.C. 1985. Engineering and construction Iaw. Cape Town: Juta.



Berry & Verster • Die volwassenheid van die bourekenaar

125

Malherbe, G. de C & Lipshitz, M. 1978. Malherbe & Lipshitz on 
building contracts. Pretoria: National Development Fund for the 
Building Industry.

McKenzie, H.S., McKenzie, S.D. & Ramsden, P.A. 2009. McKenzie’s 
law of building and engineering contracts and arbitration. 6th 
edition. Johannesburg: Juta.

Miners, T.W. 1969. Communications and cost control in the building 
industry with special reference to the role of the quantity surveyor. 
Unpublished Thesis (PhD). Pretoria: University of Pretoria.

Miners, T.W. 1971. Communications and cost control in the building 
industry. CSIR Special report BOU 24. Pretoria: CSIR.

Odendal, F.F., Schoonees, P.C., Swanepoel, C.J., Du Toit, S.J. & 
Booysen, C.M. 1994. HAT: Verklarende Handwoordeboek van die 
AfrikaanseTaal. 3de hersiene uitgebreide uitg. Midrand: Perskor.

Scottish Union & National Insurance Co Ltd v Native Recruiting 
Corporation Ltd. 1934. AD 458 at 465.