BEPLANNING VIR DIE VOETGANGERBEWEGING VAN DIE 

VISUEEL GESTREMDE 

F.D W van Zyl1 en P Matthysen2 

1 2 Departement Stads-en streeksbeptanning,Un/versiteit van die UOVS, Posbus 339 Bloemfontein 9300, 

.Suid:Afh7<a. 

Sinopsis 

Die·obstruksles waannee die vlsueel gestremde voetganger op sy roetes te doen kry, kan gekategoriseer word as 

hindemisse en gevaarpunte. Gevaarpunte kan deur mfddel van eenvoudlge en relatief goedkoop modifikasies 

uitgeskakel word. Hlndemisse Jean met die korrekte langklerietegniek oorkom word, maar dit he! egter 'n groot 

lnvloed op die stapspoed van die visueel gestrernde. Hierdie stelling word deur middel van 'n 

stapspoedeksperiment gewys. 

1. INLEIDING

Selfs met die voordeel van goeie sig en 'n skerp fokus hou enige omgewing 'n mate van 

gevaar vir voetgangers in. Ons het al almal oor 'n voorwerp gestruikel, in 'n obstruksie 

vasgeloop of 'n toon of kop teen 'n uitstaande objek gestamp. 

Die reaksie is gewoonlik "O, ek het dit nie gesien nie", of "Ek het nie gekyk waar ek loop 

nie." 

Veronderstel dat bogenoemde gevare nie gesien kan word nie, dat 'n persoon se sig 

beperk is tot swakgedefinieerde skaduwees en dat al die hindernisse wat 'n persoon nou 

onbewustelik op sy/haar voetgangerroetes vermy, onsigbaar is? 

Bogenoemde scenario is 'n situasie waarmee die visueel gestremde voetganger en 

spesifiek die langkieriegebruiker, daagllks op sy/haar voetgangerroetes geKonfronteer 

word. 

2. BEGRIPSOMSKRYWING

Die langklerle is die mobiliteitshulpmiddel wat tot op hede deur die meeste visueel 

gestremdes gebruik word, omdat dit relatief goedkoop is, en indien dit reg gebruik word, is 

dit baie effektief. Die grootste nadeel van die hulpmiddel is egter dat dit nie genoegsame 

beskerming bied teen moontlike botsings van die visueel gestremde se bolyf en kop teen 'n 

obstruksie nie. 

40 



Obstruksies waarmee visueel gestremde voetgangers te doen kry, kan in twee groepe 

verdeel word, nl. hindemisse en gevaarpunte. 

'n Hindemls kan gedefinieer word as 'n argitektoniese of omgewingsobstruksie in die pad 

van die bewegende persoon, wat met standaard-langkierietegniek opgespoor en oorkom 

kan word. Dit sluit vuilgoeddromme en parkeermeters in (Wardell, 1980: 478-480). 

'n Gevaarpunt kan gedefinieer word as 'n argitekioniese of orngewingsobstruksie in die 

pad van die bewegende persoon, wat nie opgespoor en oorkom kan word met standaard­

langkierietegniek nie. Dit sluit, onder andere, oorhangende takke en sonskerms voor 

vensters in (Wardell, 1980: 480-481). 

3. BEPLANNING VIR VISUEEL GESTREMDES

Groot vooruitgang is die afgelope paar jaar gemaak om argitekte, ingenieurs en 

stadsbeplanners meer bewus van die behoeftes van die gestremde te maak; spesifiek die 

rolstoelgebruiker. Voorbeelde van hierdie aanpassings is randsteenopritte, spesiale 

parkeersones en toiletfasiliteite. Die behoeftes van die visueel gestremde word egter 

gereeld oor die hoof gesien, wanneer dit by beplanning vir gestremdes kom. 

Een van die wyses waarop vir die visueel gestremde voetganger beplan kan word, is deur 

middel van die aanbring van omgewings-modifikasies. Daar word reg oor die w�reld op 'n 

gereelde basis met formele omgewingsmodifiksies geeksperimenteer. Sodanige 

modifikasies het ten doe! om die visueel gestremde van inligting te voorsien sodat daar 

vrylik, onafhanklik en veilig in 'n omgewing beweeg kan word. Voorbeelde van formele 

omgewingsmodifikasies wet op 'n universele basis in gebruik is, sluit die volgende in: 

• Verskillende tipes orienteringsblokke wat by treinstasies, voetoorgange en op sypaadjies

aangetref word.

• Hoorbare verkeerstekens wat visueel gestremdes met die kruising van strata help.

• Randsteenopritte wat ontwerp is om vir rolstoelgebruikers en visueel gestremdes van

hulp te wees.

• Doelbewuste kleurkontras vir swaksiendes.

41 



Bogenoemde tipes formele omgewingsmodifikasies vereis egter beplanning wat goed 

deurdink, wetenskaplik benader, en op 'n langtermyn basis aangepak moet word. 

Die meeste van die informele omgewingsmodifikasies vir obstruksies wat as 'n hindemis of 

'n gevaarpunt deur die visueel gestremde beskou word, is egter eenvoudig om aan te 

bring. Dit kos min en kan ook tot voordeel van die siende persoon strek. Vervolgens sal 

enkele algemene gevaarpunte en hul modifikasies bespreek word. 

4. ALGEMENE GEVAARPUNTE OP SYPAADJIES EN IN WANDELGANGE

Die algemene gevaarpunte, wat 'n groot groep straatmeubels insluit, kan in drie tipes 

verdeel word. Die eerste tipe is alle onbewustelik oorhoofse obstruksies wat s6 geplaas is 

dat dit  'n gevaar vir veral die kopgedeelte van die voetganger inhou. Die tweede tipe is 

obstruksies wat aan 'n persoon se sykant aangetref word. Die derde tipe obstruksies word 

op die loopvlak van 'n voetgangerroete aangetref (Cardwell, 1977: 463). Vervolgens sal 

die drie tipes afsonderlik bespreek word. 

4.1 Oorhoofse obstruksles 

Hierdie tipe obstruksie sluit die volgende in: sonskerms voor vensters, boomtakke, 

ankertoue van dienspale, en sekere trapkonstruksies. 

Sonskerms kan maklik tot bokant kophoogte gelig word om die gevaar van beserings by 

visueel gestremdes sowel as siendes uit te skakel. Oorhangende takke op sypaadjies skep 

ook 'n groat gevaar omdat dit nie met 'n langkierie opgespoor kan word nie. Dit is voorts 'n 

probleem wat herhaaldelik opduik, omdat borne as't ware "lewendige straatmeubels" is, en 

oorhangende takke kan dus slags deur middel van gereelde aandag of beheer 

uitgeskakel word (Cardwell, 1977: 463). Met die onderhoud van oorhangende boom-takke 

moet onthou word dat takke baie laer afnang nadat dit gereen het (Benson, s.a.: 3). 

Die hoekige posisie van die ankertoue van dienspale skep 'n gevaarpunt,  aangesien 'n 

persoon se kop met die kabel kontak maak voordat die langkierie dit kan identifiseer (figuur 

1 ). Figuur 2 toon 'n bater plasing van die ankertou. Die hoekige posisie van die ankertou is 

uitgeskakel deur die loodregte hegting daarvan aan die grand. Die paal en die ankertou 

bly dus steeds obstruksies, maar nie gevaarpunte nie (Wardell, 1980: 486). 

42 



Oienspaal as obstruksie 

FIGUUR 1 

· FIGUUR2.
Modifikasie van diensp�al 

43 



In sekere omstandlghede, soos in figuur 3 getoon, kan konstruksies, soos byvoorbeeld 
trappe, 'n gevaarpunt skep. Dit is die geval in omstandighede waar die onderkant van die 
trapkonstruksie oop is en daar dus niks is waarmee die langkierie kan kontak maak om die 
visueel gestremde teen die obstruksie te waarsku nie. Hierdie obstruksie kan deur die plant 
van 'n blom- of struikbedding ender die obstruksie opgelos word. Selfs vuilgoeddromme of 
enige groat· voorwerp kan in so 'n geval as 'n modifikasie gebruik word (Cardwell, 1977: 
463}. 

FIGUUR 3 Trappe as gevaarpunt 

4.2 Sykant-obstruksies 

Hierdie tipe obstruksie sluit die volgende in: muurgemonteerde betaaltelefone, spieels 
aan motors, verkeerstekens wat te laag gemonteer is, brandblussers, lugreelaars en 
enkelrelings wat net uit 'r. bo-versperring bestaan (Cardwell, 1977: 463). 
Volgens Cardwell (1977: 463) is daar nie 'n enkele oplossing vir die uitskakeling van al 
bogenoemde obstruksies nie. Dubbelrelings kan gebruik word om die voetganger te beskerm 
teen gevaarlike areas, of selfs die plasing van 'n potplant ender 'n muurgemonteerde 
lugreelaar of brandblusser behoort as 'n goeie waarskuwing te dien. 

By betaaltelefone behoort die panele wat rondom die telefoon aangebring word tot op die 
grond te strek en nie net tot borshoogte nie. 'n Ander oplossing is om hierdie tlpe telefoon in 
'n muur in te bou sodat geen deal daarvan uitstaan nie. lndien bogenoemde twee 
modifikasies nie aangebring kan word nie, behoort daar gepoog te word om alle betaal- 
telefone buite die normale lyn van voetpfngerbeweging te plaas (Wardell, 1980: 484}.



Die onderkant van alle verkeerstekens behoort 2 m vanaf die grondoppervlak gemonteer te 

word, maar hierdie "wet'' word baie oortree. In sekere gevaffe sal die langkierie die paaf 

raak wat dan as 'n waarskuwing sal dien. In ander gevalle, soos in figuur 4 aangedui, kan 

die verkeersteken so ver uitstaan dat 'n persoon beseer kan word, sender dat die paal 

geraak word. Dit is veral die tweede verkeersteken op figuur 4 wat 'n emstige 

gesigbesering kan veroorsaak, aangesien die kante van die meeste padtekens vlymskerp 

is (Wardell, 1980:492). 

FIGUUR 4 Verkeerstekens as gevaarpunte 

4.3 Oppervlakobstruksles 

Hierdie tipe obstruksie sluit die . volgende in: onverwagte trappe, ongemerkte 

randsteenopritte, oop mangate, roltrappe en krake in sypaadjies (Carclweil, 1977: 463). 

Sypaadjies wat deur boomwortels opgebreek en opgelig word, sowel as gekraakte 

sypaadjieblokke moat op 'n gereelds basis herstel word (Templer e.a., 1990: 567). 

Indian daar herstelwerk aan die loopoppervlak van sypaadjies gedoen word, behoort so 'n 

gebied deeglik versper te word soos in figuur 5 aangedui. So 'n tipe versperring behoort nie 

hoer as 70 cm te wees nie sodat dit maklik met die langkierie geidentifiseer kan word. 

Kettings wat gebruik word om 'n gebied soos byvoorbeeld 'n grasperk af te kamp, is oor die 

algemeen 'n baie gev;:iarlike versperring vir  visueel gestremdes en is in die nag selfs  vir 

siende persona 'n gevaarlike versperring. As 'n algemene reel behoort kettings nie gebruik 

te word as versperrings nie (Templer e.a., 1990: 567}. 

45 



I 

1 00000000000000000 0 000000000000�0000 
�- 00000000000000000 

.·
1
s oboooooooooooooooo 

000000000·00000000 

re==.--- _- _--_- . . . . 
n 

-3·. . .. . . 
l . .  · . 

. 

-�- ---120cm -------l 

FIGUUR 5 EFFEKTIEWE VERSPERRING 

46 



Soos bogenoemde bespreking aandui, is dit belangrik dat daar spesifieke aandag aan die 

gevaarkomponent gegee word, aangesien dit die gebied is waar beplanning moontlike 

oplossings kan bied. Die meeste hindemisse kan egter deur die toepassing van goeie 

langkierietegnieke oorkom word, maar dit betaken nie dat dit geen effek op die 

voetgangerbeweging van 'n visueel gestremde lang-kieriegebruiker het nie. Vervolgens 

word hierdie invloed d.m.v. 'n stapspoedeksperiment bewys. 

5. STAPSPOEDEKSPERIMENT

5.1 Die doel en hipotesestelling 

Die doel met die eksperiment is am te bepaal watter effek obstruksies op sypaadjies op die 

stapspoed van die visueel gestremde het. 

Die hipotese-stelling vir die eksperiment is die volgende: 

• Dit neem 'n visueel gestremde langer am 'n roete te stap waarop onbekende obstruksies

voorkom, as wat dit sou neem am dieselfde roete sander obstruksies te stap.

• Indian die obstruksie bekend is, sal die persoon vinniger stap as wanneer die

obstruksies onbekend is, maar hy sal nag steeds stadiger stap as wanneer hy/sy weet

dat daar geen obstruksies op die roete voorkom nie.

5.2 Metode 

Veertien visueel gestremde langkieriegebruikers hat aan die eksperiment deelgeneem. Al 

hierdie kliente het 6f reeds die ori�ntasie- en mobiliteitskursus geslaag, 6f is besig met die 

kursus. Die klient(e) wat nag nie die kursus voltooi het nie, is egter almal goed vertroud 

met die tegnieke ten opsigte van die hantering van obstruksies. 

'n Afstand van 1 OOm is op die sypaadjie afgemeet, en vier obstruksies is verspreid op die 

sypaadjies geplaas. Orn die eksperiment getrou aan die werklikheid te hou, is vier 

obstruksies, wat gereeld op sypaadjies aangetref word, gebruik. Dit sluit in 'n motor, 'n fiets, 

vuilgoedsakke en 'n advertensiebord. Die obstruksies is s6 geplaas dat dit met die regte 

langkierietegnieke geidentifiseer kan word (sien figuur 6). 

47 



100m 

I 
I 
I 

I 

l 

I 
I 
·--,

I 

' 

r--.L --, 

·�·· I 
, I 
' I 

�--,·_.JI 
I 

I 
I 

i�--.1--i 
I 

. I 
: c.--1· ,•· I 
L--1--.J 

' 

' 

:j-: I I I < 
1_ - T - _1 

' 

: 

_J_ ___ 

--- -- - Moontlike lyn van beweging 

FIGUUR 6 Voorstelling van stapspoedeksperiment 

48 

begin punt 

I 

eindpunt 



Daar is ook gesorg vir genoeg ruimte langs die versperrings, sodat die kliente nie nodig 

sou he om die sypaadjie te verlaat om die versperrings te oorkom nie. Daar bestaan altyd 

'n moontlikheid dat. 'n langkieriegebruiker wat die sypaadjie verlaat, probleme met 

orientasie kan ondervind en 'n aansienlike tyd kan neem om weer rigting te vind om met 

doelgerigte voetgangerbeweging voort te gaan. So 'n orientasieprobleem kan 'n onjuiste 

beeld skep en die uitslae van die stapspoedeksperiment be'fnvloed. 

Elke klient het die afstand van 1 OOm drie keer afgele en die tydsduur van elke poging is 

aangeteken. Die eerste poging (A) is afgele sender waarskuwing dat vier versperrings op 

die sypaadjies aanwesig is. 

Poging A stel dus die situasie van onverwagse, onbekende versperrings op 'n 

voetgangerroete voor. Nadat die eerste paging voltooi is en die tyd geneem is, word die 

klient aan elke versperring bekendgestel en klem word ook gale op die 

omseilingsmoontlikhede van elke versperring. Die tweede paging, B, word dan afgele en 

die tyd word geneem. Paging B stel dan die situasie van bekende obstruksies voor. Met die 

laaste paging, C, word al die versperrings van die sypaadjie verwyder en word 'n 

obstruksielose voetgangerroete dus voorgestel. Die kandidaat se tyd word dan ook tydens 

paging C geneem. Die drie tye van die drie pogings word dan vergelyk om te bepaal 

watter invloed bekende en onbekende obstruksies op die stapspoed van 

langkieriegebruikers het. 

49 



5.3 Resultate 

Tabel 1: Resultate van die stapspoedeksperlment 

Tyd in minute 

Klient Geslag ouderdom A B C 

l m 20 2-00 l-46 l-15 

2 m 17 l-21 l-13 1-0l 

3 Ill 17 2-12 2-08 1-43 

4 m 17 2-23 2-ll l-39 

5 V 16 2-15 l-55 l-27 

6 V 16 4-30 3-48 2-27 

7 Ill 16 2-40 2-51 1-41 

8 m 13 2-41 2-28 l-50 

9 V 17 2-29 2-07 l-46 

10 V 16 2-29 2-02 1-39 

ll V 17 3-13 2-46 2-03 

12 m 20 l-32 l-10 1-03 

13 m 37 1-39 1-17 1-15 

14 Ill 20 1-26 .!.:ll 1-12 

Gemiddald• tye 2-20 2-09 1- 34 

Twaalf van die veertien kliente se drie pogings het die verwagte resultate gelewer, naamlik 

paging A stadig, poging B vinniger as A en poging C die vinnigste van die drie pogings. 

Slegs twee kliente (no 7 en no 14) het stadiger gevaar met poging B as met poging A. 

Seide die kliente het tydens paging B 'n "verkeerde" opsie gekies om die motor te omseil 

en sodoende onnodige tyd gem ors om die 1 OOm-afstand af te I�. 

Die gemiddelde tydsverskil tussen poging A en poging B is 11,6 sekondes en tussen 

poging B en paging C, 34,8 sekondes. Die gemiddelde tydsverskil tussen poging A en 

poging C is dus 46,4 sekondes. Sommige manse kan redeneer dat hierdie tydsverskil van 

minder as 'n minuut nie werklik in die praktyk 'n rol op die stapspoed van die 

langkieriegebruiker speet nie. lndien die scenario gaskets word dat 'n persoon byvoorbeeld 

1 kilometer ender die omstandighede wat deur die eksperiment voorgestel word, sou slap, 
50 



sal die gemiddelde tydsverskil tussen poging A en poging C tot 7 minute 44 sekondes 

verleng word. 

Uit bogenoemde eksperiment en vergelykings tussen die onderskeie pogings is dit dus 
duidelik dat obstruksies 'n beduidende rol speel in die stapspoed van die 
langkieriegebruiker. Die resultate kan soos volg opgesom word: 

• Onbekende obstruksies op sypaadjies veroorsaak tydsgewys die meeste probleme vir

die langkieriegebruiker.

• Bekende versperrings op sypaadjles veroorsaak tydsgewys minder probleme as
onbekende obstruksies.

• Geen versperrings op sypaadjies verskaf tydsgewys die baste omstandighede vir
onafhanklike langkierievoetgangerbewewing.

5.4 Gevolgtrekking 

Bogenoemde resultate impliseer dat die langkieriegebruiker baie moeilik kan bepaal hoe 
lank dit vir horn sal neem om van een punt na 'n volgende punt te beweeg. In die praktyk 
kan dit dus beteken dat so 'n persoon laat by sy werk kan opdaag as gevolg van 

onbekende versperrings wat onverwags op sy gereelde voetgangerroete voorkom. In die 

huidige tydsgewrig waarin die waarde van stiptelikheid en die kosbaarheid van tyd gedurig 

beklemtoon word, kan bogenoemde implikasies verreikende gevolge vir die 

langkieriegebruiker inhou. 

6. SLOTGEOAGTE

Visueel gestremdes word voortdurend op hul voetgangerroetes gekonfronteer met 

versperrings. Hierdie versperrings is van beide die hindernis- en gevaarpunttipe en albei 
het 'n beduidende rol te speel om dit vir die visueel gestremde onmoontlik te maak om 
vrylik, onafhanklik en veilig in 'n omgewing te beweeg. 

Die rede vir die aanwesigheid van die meeste van die versperrings wat in hierdie artikel 

bespreek word, is onkunde. Die algemene publiek en ampte!ike besluitnemers moet 

bewus gemaak . word van die gevare en problems wat ongewenste versperrings 

veroorsaak. 

Die skrywer stel voor dat roetes wat baie deur visueel gestremdes gebruik word, in 

voetganger-"snelwee" omskep word. Op hierdie roetes behoort versperrings en 

gevaarpunte tot 'n minimum beperk te word, en behoort die loopvlak van die sypaadjies ten 

alle koste in stand gehou te word. 
51 



Daar is ook in Suid-Afrika 'n behoefte vir 'n "toetsstasie" waar veral formele 
omgewingsmodifikasies wetenskaplik, prakties en oor 'n Jang periode getoets kan word, 
voordat 'n besluit ten opsigte van die implementering van sodanige modifikasie geneem 
word. Worcester word as 'n ideale keuse vir 'n "toetsstasie" beskou, omdat dit reeds 'n 
sentrum vir gestremdes is. 

Die voorstelle in die. artikel dek nie al die moontlikhede wet vir die visueel gestremde 
volkome toegang tot die siende wei"eld ken verleen nie. Die visueel gestremde vra nie vir 

drastiese veranderings van die omgewing nie, maar slegs vir 'n sensitiwiteit tot die 
probleem en eenvoudige ontwerpveranderings om plekke meer toeganklik en meer 
"voetgangervriendelik" vir die visueel gestremde te maak. 

I Pick 'n Pey 

I 

I 
�Pirkeririg 

I 

I I I 
I 

I 
I 

I 

I� 

I 1: I = Lina blacks 

I
I s Bump blocks 

-
I

"' 

I I
I

II 
/ " i I 

Kerkstraat I 
I - - -

' /I 
- ro•'l'a ,. . 

I 

I I 
I 

I 

Fig 7 Plan van voorgestel de voetg,nger 'snelweg•, Worcester 

52 



BIBUOGRAFIE 

[1] Benson, S. (s.a.). So what about independent travel? The National Federation of the

Blind. USA.

[2] Cardwell, H. 1977. Barriers to Mobility. Journal of Visual lmpainnent and Blindness.

December.

[3] Matthysen, P.H. 1992. Voetgangerbeplanning vir die visueel gestremde met spesifieke

verwysing na Worcester. UOVS ongepubliseer.

[4] Templer, J. e.a. 1990. Sight-Impaired, Design For. In: Encyclopedia of Architecture,

Design, Engineering and Construction. Vol. 5 by J.A. Wilkens. USA The American

Institute of Architects.

[5] Wardell, KT. 190. Environmental Modifications. In: Foundations of Orientation and

Mobility. Ed. by R.L. Welsh and 8.8. Blasch. New York: American Foundation for the

Blind.

53