#IER-05-01-01-pp009-1888-Bigos 2019, Vol. 5, No. 1 10.15678/IER.2019.0501.01 Wpływ szybkości internacjonalizacji i kapitału zagranicznego na intensywność eksportu: przypadek startupów międzynarodowych Krystian Bigos A B S T R A K T Cel artykułu: Głównym celem artykułu jest zaprezentowanie wyników badań nad startupami międzynarodowymi, z uwzględnieniem znaczenia szybkości internacjo- nalizacji oraz kapitału zagranicznego w wyjaśnianiu intensywności ich eksportu na przykładzie krajów Grupy Wyszehradzkiej. Metodyka badań: Artykuł, oprócz krytycznego przeglądu literatury, opiera się na da- nych zebranych w ramach badania BEEPS, które zostało przeprowadzone wśród przed- siębiorstw zlokalizowanych w krajach post-komunistycznych w Europie i Azji Środko- wej. Po przeprowadzeniu odpowiedniej selekcji wybrano ostatecznie 158 startupów międzynarodowych pochodzących z Polski, Czech, Słowacji i Węgier. W badaniu spraw- dzono istnienie zależności pomiędzy intensywnością eksportu startupu międzynarodo- wego a szybkością jego internacjonalizacji. Ponadto, zbadano również wpływ kapitału zagranicznego na intensywność eksportu startupu międzynarodowego. Wyniki: Umiędzynarodowienie startupów przebiega szybko. Wyniki badania pokazują, że udział kapitału zagranicznego w strukturze właścicielskiej startupu ma duże znacze- nie, gdyż przyczynia się do zwiększenia intensywności jego eksportu. Wkład i wartość dodana: Artykuł ma na celu wzbogacenie trwającego dyskursu nauko- wego na temat roli kapitału zagranicznego i szybkości internacjonalizacji w startupach międzynarodowych. Typ artykułu: oryginalny artykuł badawczy Słowa kluczowe: startup międzynarodowy; międzynarodowe nowe przedsięwzię- cia; kapitał zagraniczny; szybkość internacjonalizacji; intensyw- ność eksportu Kody JEL: F23, L26, M13 Artykuł nadesłano: 12 Stycznia 2019 Artykuł zaakceptowano: 29 marca 2019 Sugerowane cytowanie: Bigos, K. (2019). Wpływ szybkości internacjonalizacji i kapitału zagranicznego na intensywność eks- portu: przypadek startupów międzynarodowych. International Entrepreneurship Review (previously published as International Entrepreneurship | Przedsiębiorczość Międzynarodowa), 5(1), 9-21. https://doi.org/10.15678/IER.2019.0501.01 International Entrepreneurship Review RI E 10 | Krystian Bigos WPROWADZENIE Jedna z pierwszych prób wyjaśnienia internacjonalizacji małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) została podjęta w połowie lat 70. XX w. i była związana z badaniem szwedzkich na- ukowców Johansona i Vahlne (1974). Badacze zaprezentowali uppsalski model internacjo- nalizacji, który należy do grupy modeli etapowych (Johanson & Vahlne, 1977; Johanson & Wiedersheim-Paul, 1975; Wach, 2012). Niemniej jednak w literaturze przedmiotu możemy spotkać również inne modele internacjonalizacji, jak choćby modele podejścia strategicz- nego (Bell, Crick & Young, 2004; Hagen, Zucchella, Cerchiello & de Giovanni, 2012) czy modele oparte na wiedzy (Mejri & Umemoto, 2010). Niebagatelny wkład w rozwój teorii internacjonalizacji małych i średnich przedsię- biorstw wniosła istniejąca od przeszło dwudziestu paru lat szkoła przedsiębiorczości mię- dzynarodowej, której początki związane są z artykułami m.in. McDougall (1989) i Zahry (1993). Wach (2015, 2018) zwraca uwagę na fakt, że przedsiębiorczość międzynarodową należy traktować dychotomicznie, tj. zarówno jako obszar badawczy w zakresie teorii przedsiębiorczości postrzeganej jako autonomiczny obszar badań, jak i jako jedno z po- dejść badawczych nawiązujących do zagadnień internacjonalizacji w przedsiębiorstwach. Zdaniem Zahry (2005) w ramach podejścia szkoły przedsiębiorczości międzynarodowej na- leży wyodrębnić cztery nurty, które wyjaśniają internacjonalizację przedsiębiorstw: ogólne modele przedsiębiorczości międzynarodowej (Etemad, 2004; Ruzzier, Hisrich & Antoncic, 2006; Schweizer, Vahlne & Johanson, 2010), model urodzonych globalistów (Knight, Madsen & Servais, 2004; McNaughton & Bell, 2004), modele przyśpieszonej internacjona- lizacji (Hashai & Almor, 2004; Kalinic & Forza, 2012) oraz modele międzynarodowych no- wych przedsięwzięć (Oviatt & McDougall, 1994). Startupy międzynarodowe, znane również pod nazwą międzynarodowych nowych przedsięwzięć, odrywają szczególną rolę w gospodarce światowej. Wcześniejsze badania nad startupami międzynarodowymi skupiały się na wyjaśnianiu znaczenia wiedzy i zaso- bów w ich funkcjonowaniu (Maciejewski, 2018). W swoich badaniach naukowcy kładli rów- nież nacisk na objaśnianie kwestii wielkości przedsiębiorstwa oraz czasu, w którym po- winno ono wchodzić na rynki zagraniczne (Duliniec, 2011), gdyż te aspekty nie zostały szczegółowo skomentowane w opracowaniu Oviatt i McDougall (1994). Obecnie część ba- daczy skupia swoją uwagę na tzw. zjawisku „korzyści płynących z uczenia się, jakie daje nowość” (ang. learning advantage of newness), które to oparte jest na założeniu, że star- tupy międzynarodowe w porównaniu do klasycznych form przedsiębiorstw mają prawdo- podobnie większe możliwości w zakresie przyswajania nowych informacji o rynkach zagra- nicznych, rozpoznawania szans i szybkiego działania na nich (Autio, Sapienza & Almeida, 2000; Ciszewska-Mlinarič, 2018; Zahra, Zheng & Yu, 2018). Szybkość internacjonalizacji jest ważnym zagadnieniem zarówno dla menedżerów wchodzących na międzynarodowe rynki, jak i dla badaczy biznesu międzynarodowego. Z menedżerskiego punktu widzenia, przedsiębiorstwa muszą zdecydować, w jakim tempie rozwijać się na arenie międzynarodowej, stąd szybkość ta jest istotnym zagadnieniem w kontekście wyznaczania międzynarodowej strategii i powinna równoważyć zasoby przedsiębiorstw i możliwości międzynarodowe. Szybkość internacjonalizacji jest również istotna z punktu widzenia nauki, ponieważ badacze nie udzielili wystarczających odpowie- dzi m.in. na temat tego jak zarządzać i mierzyć szybkość internacjonalizacji (Chetty, Wpływ szybkości internacjonalizacji i kapitału zagranicznego na… | 11 Johanson, & Martín Martín, 2014). Niestety wciąż brak jest wystarczającej liczby badań nad znaczeniem szybkości internacjonalizacji i kapitału zagranicznego w wyjaśnianiu inten- sywności eksportu startupów międzynarodowych, stąd zapełnienie wymienionej luki ba- dawczej stanowi równocześnie cel niniejszego opracowania. Artykuł ma następującą strukturę: w pierwszej części dokonano przeglądu literatury przedmiotu skupiając się w głównej mierze na charakterystyce startupów międzynarodo- wych oraz wpływie szybkości internacjonalizacji i udziału kapitału zagranicznego w struk- turze właścicielskiej tych przedsięwzięć na intensywność ich eksportu. W drugiej części opracowania przeprowadzono analizę empiryczną z wykorzystaniem regresji liniowej. PRZEGLĄD LITERATURY Od mniej więcej początku lat 90. ubiegłego wieku w badaniach nad internacjonalizacją przedsiębiorstw zaczęto uwzględniać małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP). Badania te początkowo były oparte na wcześniej znanych teoriach internacjonalizacji (Wach, 2012). Niebagatelny wkład w rozwój teorii internacjonalizacji wniosła szkoła przedsiębiorczości międzynarodowej, której założycielami są m.in. McDougall oraz Oviatt. Opublikowany przez nich artykuł pt. „Toward a Theory of International New Ventures” (Oviatt & McDou- gall, 1994) stał się przełomowym (za co z resztą kilka lat później badacze otrzymali nagrodę „Decade Award Winning Article”). W artykule tym zdefiniowali oni międzynarodowe nowe przedsięwzięcia (z ang. international new ventures – INV) jako organizacje biznesowe, które od samego początku swojej działalności dążą do uzyskania znaczącej przewagi kon- kurencyjnej dzięki wykorzystaniu odpowiednich zasobów oraz realizowaniu sprzedaży pro- dukcji w wielu krajach (Oviatt & McDougall, 1994). Cechą wyróżniającą te organizacje jest ich międzynarodowe pochodzenie, o czym świadczy m.in. znaczące zaangażowanie zaso- bów w więcej niż jednym kraju. Twórcy zaznaczają, że w modelu INV kładzie się szczególny nacisk na wiek, a nie wielkość przedsiębiorstwa oraz na to, że przedsięwzięcia te zaczynają swoją ekspansję zagraniczną od proaktywnej strategii marketingowej. Kontynuatorem koncepcji badaczy Oviatt i McDougall był Zahra (1993), który rozszerzył definicję INV o funkcjonujące już na rynku przedsiębiorstwa międzynarodowe. Startupy międzynarodowe muszą sprostać trzem rodzajom zobowiązań identyfikowa- nych jako nowość (1), małość (2) oraz obcość (3), które zarówno pojedynczo, jak i w połą- czeniu z innymi czynnikami mogą zwiększyć ryzyko potencjalnego niepowodzenia tych przedsięwzięć (Turcan, 2013; Zahra, 2005). Na samym początku swojej działalności star- tupy międzynarodowe są nieznane opinii publicznej, co z kolei ma wpływ na ich zdolność do pozyskania zasobów oraz zajmowania pozycji w lokalnych i zagranicznych sieciach. Nie- wielkie rozmiary przedsiębiorstwa znacznie ograniczają możliwości pozyskania przez nie zasobów, które są im potrzebne do przetrwania i szybkiej internacjonalizacji (Zahra, 2005). W swoich rozważaniach Oviatt i McDougall zaznaczają, że startupy międzynarodowe nie zawsze prowadzą sprzedaży od samego początku, lecz skupiają się na działalności badaw- czo-rozwojowej mającej na celu opracowanie odpowiedniego międzynarodowego modelu biznesowego przedsięwzięcia (w tym opracowania odpowiedniego produktu lub/i usługi). Po zakończeniu wstępnej fazy z powodzeniem angażują swoje zasoby w sprzedaż produktu na wielu rynkach jednocześnie (Oviatt & McDougall, 2005). Badania nad startupami międzynarodowymi wydają się być uzasadnione głównie z powodu pogłębiającej się globalizacji. Bariery w dostępie do poszczególnych rynków 12 | Krystian Bigos są zdecydowanie niższe niż jeszcze kilkanaście lat temu. Główną przyczyną tego stanu rzeczy jest dynamiczny rozwój technologii (m.in. eCommerce), który z kolei zmniejsza koszt działalności międzynarodowej przedsiębiorstw (Knight & Cavusgil, 2005). Interna- cjonalizacja startupów następuje szybko i w sposób proaktywny, krótko po rozpoczęciu działalności, co stoi w opozycji do klasycznych teorii procesowych podkreślających zna- czenie powolnego procesu umiędzynarodowienia opartego na stabilnych rynku krajo- wym. Ich rozwój odbywa się skokowo, zaś wiedza stanowi bardzo istotny czynnik w przedwstępnej fazie internacjonalizacji (Schwens, Steinmetz & Kabst, 2010). W procesie internacjonalizacji przedsiębiorstwa, jedną z kluczowych decyzji strategicz- nych jest wybór odpowiedniego rynku docelowego (zagranicznego) (Ellis, 2000; Ellis & Pecotich, 2001; Kumar, Stam & Joachimsthaler, 1994; Papadopoulos, Chen & Thomas, 2002). Wiąże się to z dużym zaangażowaniem zasobów zarówno strategicznych, jak i tech- nicznych, zarządczych oraz finansowych (Monferrer, Blesa & Ripollés, 2012), stąd nierzadko przedsiębiorstwo, ze względu na funkcjonowanie w warunkach występowania ograniczo- nych zasobów, musi podejmować ryzykowne decyzje w kontekście wyboru rynków docelo- wych (He & Wei, 2011). Jest to szczególnie ważne w wypadku przedsiębiorstw, które chcą stać się międzynarodowymi od samego początku swojej działalności. Niemniej jednak nie- wiele wysiłku jak do tej pory włożono w wyjaśnienie kwestii dlaczego i w jaki sposób star- tupy międzynarodowe decydują się wchodzić na jeden lub więcej rynków zagranicznych (Monferrer i in., 2012). Przedsiębiorstwa te zauważają postępujące zmiany szybciej od po- zostałych podmiotów gospodarczych przez co niezwłocznie dostosowują swoje działania do specyficznych potrzeb każdego rynku. Stąd też czynnik ten może odgrywać decydującą rolę w wyjaśnianiu nie tylko sposobu, w jaki startupy międzynarodowe pozyskują biznesowe i instytucjonalne informacje na temat rynków zagranicznych, lecz również w jaki sposób przetwarzają one pozyskaną informację rozwijając nową wiedzę (Armario, Ruiz &Armario, 2008; Blesa, Ripolles & Monferrer, 2010; Knight & Cavusgil, 2004). Nierzadko startupy międzynarodowe borykają się z problemem braku wystarczających zasobów finansowych, stąd muszą uciekać się do zewnętrznych źródeł finansowania, ta- kich jak venture capital, które z roku na rok stają się coraz to bardziej popularne, szczegól- nie na rynkach krajów Grupy Wyszehradzkiej (OECD, 2017). Zdaniem naukowców z Uni- wersytetu w Stanfordzie startupy finansowane za pomocą venture capital rosną znacznie szybciej niż te, które są finansowane z innych źródeł (Davila, Foster & Gupta, 2003). Nie- rzadko inwestor oferujący finansowanie typu venture capital pełni rolę współzarządczą w startupie wnosząc do przedsiębiorstwa wiedzę i doświadczenie (Hellmann & Puri, 2002). W krajach Grupy Wyszehradzkiej startupy międzynarodowe w głównej mierze są finanso- wane za pośrednictwem kapitału zagranicznego (Invest Europe, 2017), który z kolei może być źródłem wzrostu intensywności ich eksportu. Spowodowane to może być tym, że za- graniczni inwestorzy strategiczni mają motywację do zapewnienia przedsiębiorstwom portfelowym dostępu do ich sieci i zasobów kontraktualnych (Filatotchev, Hoskisson, Buck & Wright, 1996; Pohl, Anderson, Claesson & Dejankov, 1997). METODYKA BADAWCZA Wnioskowanie oparto przede wszystkim na danych zebranych w ramach badania BEEPS (z ang. Business Environment and Enterprise Performance Survey), które zostało prze- prowadzone głównie wśród przedsiębiorstw mających swoją siedzibę w krajach post- Wpływ szybkości internacjonalizacji i kapitału zagranicznego na… | 13 komunistycznych w Europie i Azji Środkowej. Głównym celem wspomnianego badania było pozyskanie informacji od wybranych przedsiębiorstw na temat stanu sektora prywatnego. Pytania ankietowe odnosiły się m.in. do kwestii identyfikacji przedsiębiorstwa w sektorze (struktury właścicielskiej), określenia statusu prawnego i ekonomicznego przedsiębiorstw, charakterystyki kadry zarządzającej (np. wykształcenia i doświadczenia zawodowego). Badanie BEEPS zostało przeprowadzone wśród przedsiębiorstw działających na rynku od co najmniej 3 lat oraz zatrudniających co najmniej 5 pracowników. Proces ankietowania odbywał się przy wsparciu wielu organizacji biznesowych oraz agencji rządowych odpo- wiedzialnych za promocję tworzenia miejsc pracy i wzrostu gospodarczego. W badaniu BE- EPS odpowiedzi na pytania były udzielane przez właścicieli przedsiębiorstw bądź manage- rów wyższego szczebla w rozmowach bezpośrednich (ang. face-to-face interview). Próbą objęto przedsiębiorstwa z sektora MŚP funkcjonujące w państwach należą- cych do Grupy Wyszehradzkiej (Polska, Czechy, Słowacja, Węgry). Początkowo do analizy wybrano 537 przedsiębiorstw. Następnie wyeliminowano te podmioty, których dane były niekompletne. Za pomocą arkusza kalkulacyjnego obliczono różnicę pomiędzy ro- kiem założenia działalności gospodarczej a rokiem pierwszej zrealizowanej sprzedaży za- granicznej. W kolejnym kroku wyeliminowano te przedsiębiorstwa, których różnica wy- nosiła więcej niż 3 lata oraz których sprzedaż zagraniczna stanowiła mniej niż 25% sprze- daży ogółem. Jest to zgodne z kryterium zaproponowanym przez Jantunen i in. (2008), Knight i in. (2004) oraz Madsen, Rasmussen i Servais (2000). Tabela 1. Statystyki opisowe Zmienna Opis N Śr. Odch. st. Min Max EXPORT Intensywność eksportu mierzona udziałem eks- portu w sprzedaży ogółem 158 0,643 0,255 25 100 AGE Wiek startupu w momencie pierwszej interna- cjonalizacji 158 0,930 1,273 0 3 FCAPITAL Udział kapitału zagranicznego w strukturze wła- ścicielskiej startupu 158 0,168 0,359 0 100 Źródło: opracowanie własne. Spośród pierwotnej liczebności próby ostatecznie wzięto pod uwagę 158 przedsię- biorstw (tabela 1), z czego z Polski pochodziło 33 podmioty (21%), Czech – 58 (37%), Sło- wacji – 32 (20%) oraz Węgier – 35 (22%). Wśród badanej próby mikroprzedsiębiorstwa stanowiły 6,33%, małe przedsiębiorstwa 39,24%, zaś średnie przedsiębiorstwa stanowiły 54,43% (tabela 2). Tabela 2. Struktura wielkości analizowanych przedsiębiorstw Kraj Mikro Małe Średnie RAZEM Polska 4 13 16 33 Czechy 2 21 35 58 Słowacja 3 16 16 35 Węgry 1 12 19 32 RAZEM 10 (6,33%) 62 (39,24%) 86 (54,43%) 158 (100%) Źródło: opracowanie własne. 14 | Krystian Bigos Następnie w programie statystycznym Gretl 2018c utworzono model regresji liniowej, który uwzględnia dwie zmienne niezależne oraz jedną zmienną zależną. ������ = � + �� ∙ �� + �� ∙ �� ��� � + � (1) Za zmienną zależną przyjęto intensywność eksportu mierzoną udziałem sprzedaży zagranicznej w sprzedaży ogółem, z kolei za zmienne niezależne przyjęto wiek startupu w momencie pierwszej internacjonalizacji oraz udział kapitału zagranicznego w struktu- rze właścicielskiej startupu. Wychodząc od zdefiniowanej próby badawczej, w pracy testowane będą następu- jące hipotezy: H1: Wiek startupu międzynarodowego wpływa istotnie na intensywności jego eksportu i jest z nim umiarkowanie (negatywnie) skorelowany. H2: Udział kapitału zagranicznego w strukturze właścicielskiej startupu jest pozy- tywnie skorelowany z wiekiem startupu międzynarodowego. H3: Udział kapitału zagranicznego w strukturze właścicielskiej startupu wpływa istotnie na intensywność jego eksportu i jest z nim pozytywnie skorelowany. WYNIKI BADAŃ I DYSKUSJA NAUKOWA Za pośrednictwem programu do analizy statystycznej Gretl (wersja 2018c) skonstruo- wano model regresji liniowej, gdzie zmienną zależną była intensywność eksportu (mie- rzona udziałem sprzedaży zagranicznej w całkowitych obrotach przedsiębiorstwa), z ko- lei zmiennymi niezależnymi były szybkość internacjonalizacji (mierzona wiekiem star- tupu w momencie pierwszej internacjonalizacji) oraz udział kapitału zagranicznego w strukturze właścicielskiej startupu. W tabeli 3 zaprezentowano wyniki analizy korelacji pomiędzy zmiennymi wykorzysta- nymi w modelu. Na jej podstawie można stwierdzić, że intensywność eksportu jest nega- tywnie skorelowana z szybkością internacjonalizacji (r = -0,384, p<0,01). W kontekście ist- nienia zależności pomiędzy intensywnością eksportu i udziałem kapitału zagranicznego w strukturze właścicielskiej startupu sytuacja przedstawia się inaczej, tj. oba wskaźniki są po- zytywnie ze sobą skorelowane (r=0,195, p<0,01). Pomiędzy zmiennymi nie istnieje wysoka korelacja (tj. r>0,7) dzięki czemu możemy je włączyć do oszacowanego modelu regresji. Tabela 3. Macierz korelacji pomiędzy zmiennymi Zmienna EXPORT AGE FCAPITAL EXPORT 1.000 – – AGE -0,384*** 1.000 – FCAPITAL 0,195*** -0,100 1,000 Uwagi: ***p<0,01. Źródło: obliczenia własne w programie Gretl (2018c). Współczynnik współliniowości (VIF – Variance Inflation Factor) dla zmiennych nieza- leżnych w obu wypadkach wynosi 1.01 (zob. tabela 4), co oznacza, że pomiędzy nimi nie istnieje zjawisko kolinearności. Warto w tym miejscu wspomnieć, że wartości VIF większe Wpływ szybkości internacjonalizacji i kapitału zagranicznego na… | 15 od 5 (1/VIF < 0.2) mogą wskazywać na problem współliniowości – tzw. rozdęcia wariancji (Hair, 2006; Hair, Risher, Sarstedt & Ringle, 2019). W następnym kroku oszacowano parametry modelu regresji liniowej, której współ- czynniki zostały zaprezentowane w tabeli 4. W celu uniknięcia zjawiska heteroskeda- styczności w badaniu uwzględniano odporne błędy standardowe dla poszczególnych zmiennych objaśniających. Tabela 4. Oszacowane parametry modelu regresji liniowej Zmienna Współczynnik odp. bł. stan. t VIF AGE −0,074*** 0,014 -5,227 1,010 FCAPITAL 0,112** 0,047 2,401 1,010 Wyraz wolny 0,693*** 0,027 25,47 Liczba obs. 158 F (3,154) 19,409*** R2 0,172 Skor. R2 0,162 Uwagi: * p<0.1, ** p<0.05, *** p<0.01. Źródło: obliczenia własne w programie Gretl (2018c). Tabela 4 pokazuje, że wartość skorygowanego współczynnika determinacji (R2) wy- nosi 0,162. Oznacza to, że nieco ponad 16 procent całkowitej zmienności intensywności eksportu zostało wyjaśnione w modelu przez szybkość internacjonalizacji oraz udział kapi- tału zagranicznego w strukturze właścicielskiej startupu. Na podstawie oszacowanych parametrów regresji liniowej (tabela 4) można stwierdzić, że wiek startupu międzynarodowego w momencie pierwszej internacjonalizacji wpływa istotnie na na intensywność jego eksportu (p<0.01) oraz jest z nią negatywnie powiązany. Wśród startupów, te które później realizują sprzedaż zagraniczną występuje niższa intensyw- ność eksportu (p<0.01), co zdaje się potwierdzać pierwszą hipotezę. Wyniki te są zbieżne z badaniami innych naukowców (Autio i in., 2000; Ciszewska-Mlinarič, 2018; Filatotchev, Ste- phan & Jindra, 2008; Zhou, 2007). Para badaczy Fernández i Nieto (2006) wysunęła podobne wnioski co w niniejszym badaniu. Skonstruowany przez nich model ekonometryczny po- twierdził ich przypuszczenia odnośnie do tego, że decyzja o wejściu na rynki zagraniczne jest pozytywnie powiązana m.in. z wiekiem przedsiębiorstwa oraz obecnością kapitału zagranicz- nego w strukturze właścicielskiej przedsiębiorstwa. Udział kapitału zagranicznego w strukturze właścicielskiej startupu międzynarodo- wego również odgrywa istotną rolę strategiczną w wyjaśnianiu intensywności eksportu tych przedsięwzięć. Wzrost udziału kapitału zagranicznego o 1 pkt. procentowy skutkuje wzrostem intensywności eksportu o 0,112 pkt procentowego (p<0.05). Wyniki są zbieżne z badaniami przeprowadzonymi przez innych badaczy (Abdel-Malek, 1974; Armario i in., 2008; Filatotchev i in., 2008; Peng, 2004; Sun & Hong, 2011; Wąsowska, 2017). Warto w tym miejscu przytoczyć również wyniki badań Filatotchev i in. (2008), którzy to dowiedli, że równie istotnym aspektem wyjaśniającym intensywność eksportu w przedsiębior- stwach z kapitałem zagranicznym jest to, że inwestorzy zagraniczni bardzo często sprawują pieczę nad kluczowymi funkcjami zarządczymi w tych przedsiębiorstwach. 16 | Krystian Bigos PODSUMOWANIE Przeprowadzone badania potwierdzają dwie spośród trzech postawionych hipotez (zob. tabela 5). Pierwsza hipoteza odnosząca się do tego, że wiek startupu międzynarodowego wpływa istotnie na intensywność jego eksportu została zweryfikowana za pośrednic- twem regresji liniowej. Dodatkowo analiza korelacji wykazała istnienie ujemnej relacji między szybkością internacjonalizacji a intensywnością eksportu startupu międzynaro- dowego (p<0,01). Druga hipoteza dotyczyła istnienia dodatniej korelacji pomiędzy udziałem kapitału za- granicznego w strukturze właścicielskiej startupu międzynarodowego a szybkością jego in- ternacjonalizacji. Hipoteza została odrzucona, gdyż zauważona relacja miała kierunek ujemny (r=-0,10) i była nieistotna statystycznie, stąd rekomendacją jest dalsze wyjaśnienie tej kwestii w kolejnych badaniach. Trzecia hipoteza potwierdziła przypuszczenia, że kapitał zagraniczny w startupie mię- dzynarodowym wpływa istotnie na intensywność jego eksportu (p<0.05), oraz obie zmienne są ze sobą dodatnio skorelowane (p<0.01). Tabela 5. Weryfikacja hipotez badawczych Hipotezy badawcze Weryfikacja Metoda weryfikacji H1: Wiek startupu międzynarodowego wpływa istotnie na intensywność jego eksportu i jest z nim umiarkowanie (ne- gatywnie) skorelowany. potwierdzona Analiza korelacji Analiza regresji H2: Udział kapitału zagranicznego w strukturze właściciel- skiej startupu jest pozytywnie skorelowany z wiekiem star- tupu międzynarodowego. niepotwierdzona Analiza korelacji H3: Udział kapitału zagranicznego w strukturze właściciel- skiej startupu wpływa istotnie na intensywność eksportu i jest z nim pozytywnie skorelowany. potwierdzona Analiza korelacji Analiza regresji Źródło: opracowanie własne Jak każde badanie empiryczne, również i to nie jest wolne od swoich ograniczeń. Po pierwsze zostało ono oparte na bazie danych BEEPS, w której znalazły się tylko wybrane przedsiębiorstwa. Po drugie, część rekordów odnoszących się do pytań skierowanych do przedsiębiorstw zostały usunięte z powodu braku odpowiedzi (zabieg ten miał na celu wy- branie tylko tych przedsiębiorstw, które posiadały kompletne dane). Po trzecie, w modelu uwzględniono tylko i wyłącznie dwie zmienne niezależne, stąd warto by było w kolejnych badaniach rozszerzyć model o kolejne zmienne. Obecnie brak jest odpowiedniej liczby badań dotyczących intensywności eksportu star- tupów międzynarodowych. Kolejne badania powinny uwzględniać znaczenie kapitału zagra- nicznego w kształtowaniu polityki eksportowej tych przedsięwzięć. Część badaczy twierdzi, że startupy (międzynarodowe) są również finansowane za pośrednictwem kapitału podwyż- szonego ryzyka (venture capital), dlatego też ciekawym zagadnieniem mogłoby się wydawać przeanalizowanie zależności pomiędzy obecnością zagranicznych funduszy podwyższonego ryzyka (venture capital) w startupach międzynarodowych a intensywnością ich eksportu. Za- leca się jednak, aby w dalszym modelowaniu wykorzystywać więcej zmiennych. Wpływ szybkości internacjonalizacji i kapitału zagranicznego na… | 17 LITERATURA Abdel-Malek, T. (1974). Foreign Ownership and Export Performance. Journal of International Busi- ness Studies, 5(2), 1-14. Armario, J.M., Ruiz, D.M. & Armario, E.M. (2008). Market Orientation and Internationalization in Small and Medium-Sized Enterprises. Journal of Small Business Management, 46(4), 485-511. https://doi.org/10.1111/j.1540-627X.2008.00253.x Autio, E., Sapienza, H.J. & Almeida, J.G. (2000). Effects of Age at Entry, Knowledge Intensity, and Imitability on International Growth. Academy of Management Journal, 43(5), 909-924. https://doi.org/10.5465/1556419 Bell, J., Crick, D. & Young, S. (2004). Small Firm Internationalization and Business Strategy: An Explor- atory Study of ‘Knowledge-Intensive’ and ‘Traditional’ Manufacturing Firms in the UK. Interna- tional small business journal, 22(1), 23-56. Blesa, A., Ripolles, M. & Monferrer, D. (2010). Marketing capabilities: do they matter in INVs? World Review of Entrepreneurship, Management and Sustainable Development, 6(1/2), 71. https://doi.org/10.1504/WREMSD.2010.031639 Chetty, S., Johanson, M. & Martín Martín, O. (2014). Speed of internationalization: Conceptualiza- tion, measurement and validation. Journal of World Business, 49(4), 633-650. https://doi.org/10.1016/j.jwb.2013.12.014 Ciszewska-Mlinarič, M. (2018). Export Intensity, Geographic Diversification and the Role of Public Support: The Evidence from Old and New Europe SMEs. Entrepreneurial Business and Economics Review, 6(2), 45-69. https://doi.org/10.15678/EBER.2018.060203 Davila, A., Foster, G. & Gupta, M. (2003). Venture capital financing and the growth of startup firms. Journal of Business Venturing, 18(6), 689-708. https://doi.org/10.1016/S0883-9026(02)00127-1 Duliniec, E. (2011). Early Internationalizing Firms: Discussion of Terminology. Gospodarka Narodowa, 245(1-2), 63-80. https://doi.org/10.33119/GN/101089 Ellis, P. (2000). Social Ties and Foreign Market Entry. Journal of International Business Studies, 31(3), 443-469. https://doi.org/10.1057/palgrave.jibs.8490916 Ellis, P. & Pecotich, A. (2001). Social Factors Influencing Export Initiation in Small and Medium-Sized Enterprises. Journal of Marketing Research, 38(1), 119-130. https://doi.org/10.1509/jmkr.38.1.119.18825 Etemad, H. (2004). International Entrepreneurship as a Dynamic Adaptive System: Towards a Grounded Theory. Journal of International Entrepreneurship, 2(1-2), 5-59. Fernández, Z. & Nieto, M.J. (2006). Impact of ownership on the international involvement of SMEs. Journal of International Business Studies, 37(3), 340-351. https://doi.org/10.1057/pal- grave.jibs.8400196 Filatotchev, I., Hoskisson, R.E., Buck, T. & Wright, M. (1996). Corporate Restructuring in Russian Pri- vatizations: Implications for U.S. Investors. California Management Review, 38(2), 87-105. https://doi.org/10.2307/41165834 Filatotchev, I., Stephan, J. & Jindra, B. (2008). Ownership structure, strategic controls and export intensity of foreign-invested firms in transition economies. Journal of International Business Studies, 39(7), 1133-1148. https://doi.org/10.1057/palgrave.jibs.8400404 Hagen, B., Zucchella, A., Cerchiello, P. & de Giovanni, N. (2012). International strategy and perfor- mance—Clustering strategic types of SMEs. International Business Review, 21(3), 369-382. Hair, J. F. (2006). Multivariate data analysis (6th ed.). Upper Saddle River, N.J.: Pearson Prentice Hall. 18 | Krystian Bigos Hair, J.F., Risher, J.J., Sarstedt, M. & Ringle, C.M. (2019). When to use and how to report the results of PLS-SEM. European Business Review, 31(1), 2-24. DOI: https://doi.org/10.1108/EBR-11-2018-0203. Hashai, N. & Almor, T. (2004). Gradually Internationalizing ‘Born Global’ Firms: An Oxymoron? Inter- national Business Review, 13(4), 465-483. He, X. & Wei, Y. (2011). Linking market orientation to international market selection and international performance. International Business Review, 20(5), 535-546. https://doi.org/10.1016/j.ibusrev.2010.10.003 Hellmann, T.F. & Puri, M. (2002). Venture Capital and the Professionalization of Start-Up Firms: Empirical Evidence. Journal of Finance, 57, 169-197. Invest Europe. (2017). Central and Eastern Europe. Private Equity Statistics. Pobrane z: https://www.investeurope.eu/media/727455/Invest-Europe-CEE-Activity-Report-2017- 05072018.pdf Jantunen, A., Nummela, N., Puumalainen, K. & Saarenketo, S. (2008). Strategic orientations of born globals—Do they really matter? Journal of World Business, 43(2), 158-170. Johanson, J. & Vahlne, J.-E. (1974). The internationalization Process of the Firm. Mimeographed Working Paper, Uppsala: Department of Business Administration. Johanson, J. & Vahlne, J.-E. (1977). The Internationalization Process of the Firm – A Model of Knowledge Development and Increasing Foreign Market Commitments. Journal of International Business Studies, 8(1), 23-32. https://doi.org/10.1057/palgrave.jibs.8490676 Johanson, J. & Wiedersheim-Paul, F. (1975). The Internationalization of the Firm – Four Swedish Cases. Journal of Management Studies, 12(3), 305-323. https://doi.org/10.1111/j.1467- 6486.1975.tb00514.x Kalinic, I. & Forza, C. (2012). Rapid internationalization of traditional SMEs: Between gradualist models and born globals. International Business Review, 21(4), 694-707. https://doi.org/10.1016/j.ibusrev.2011.08.002 Knight, G. A. & Cavusgil, S.T. (2004). Erratum: Innovation, organizational capabilities, and the born- global firm. Journal of International Business Studies, 35(4), 334. https://doi.org/10.1057/pal- grave.jibs.8400096 Knight, G.A. & Cavusgil, S.T. (2005). A Taxonomy of Born-global Firms. Management International Review, 45(3), 15-35. Knight, G., Madsen, T.K. & Servais, P. (2004). An inquiry into born-global firms in Europe and the USA. International Marketing Review, 21(6), 645-665. https://doi.org/10.1108/02651330410568060 Kumar, V., Stam, A. & Joachimsthaler, E.A. (1994). An Interactive Multicriteria Approach to Identify- ing Potential Foreign Markets. Journal of International Marketing, 2(1), 29-52. Maciejewski, M. (2018). International startups as the essence of international entrepreneurship. In: K. Wach (Ed.), Intenationalisation of Firms in the perspective of international entrepre- neurship (pp. 97-118). Warsaw: PWN. Madsen, T.K., Rasmussen, E. & Servais, P. (2000). Differences and similarities between born globals and other types of exporters. In: A. Yaprak & H. Tutek (Eds.), Globalization, the Multinational Firm, and Emerging Economies (pp. 247-265). Emerald Group Publishing Limited. McDougall, P.P. (1989). International versus domestic entrepreneurship: New venture strategic be- havior and industry structure. Journal of Business Venturing, 4(6), 387-400. https://doi.org/10.1016/0883-9026(89)90009-8 McNaughton, R.B. & Bell, J. (2004). Capital Structure and the Pace of SME Internationalization. In: H. Etemad (Ed.), International entrepreneurship in small and medium size enterprises. Orientation, environment and strategy (pp. 57-71). Cheltenham, Northampton: Edward Elgar. Wpływ szybkości internacjonalizacji i kapitału zagranicznego na… | 19 Mejri, K. & Umemoto, K. (2010). Small- and medium-sized enterprise internationalization: Towards the knowledge-based model. Journal of International Entrepreneurship, 8(2), 156-167. Monferrer, D., Blesa, A. & Ripollés, M. (2012). International Market Orientation and Management Capabilities as Determinants of the New Ventures’ International Behaviour. Economics Research International, 2012(4), 1-14. https://doi.org/10.1155/2012/623685 OECD. (2017). Venture Capital Investments: Entrepreneurship at Glance 2017. Paris: OECD Publishing. Oviatt, B.M. & McDougall, P.P. (1994). Toward a Theory of International New ventures. Journal of International Business Studies, 25(1), 45-64. https://doi.org/10.1057/palgrave.jibs.8490193 Oviatt, B.M. & McDougall, P.P. (2005). Toward a theory of international new ventures. Journal of International Business Studies, 36(1), 29-41. https://doi.org/10.1057/palgrave.jibs.8400128 Papadopoulos, N., Chen, H. & Thomas, D.R. (2002). Toward a tradeoff model for international market selection. International Business Review, 11(2), 165-192. https://doi.org/10.1016/S0969- 5931(01)00054-3 Peng, M.W. (2004). Outside directors and firm performance during institutional transitions. Strategic Management Journal, 25(5), 453-471. https://doi.org/10.1002/smj.390 Pohl, G., Anderson, R.E., Claesson, S. & Dejankov, S. (1997). Privatization and Restructuring in Central and Eastern Europe. Washington DC.: World Bank. Ruzzier, M., Hisrich, R.D. & Antoncic, B. (2006). SME internationalization research: past, present, and future. Journal of Small Business and Enterprise Development, 13(4), 476-497. https://doi.org/10.1108/14626000610705705 Schweizer, R., Vahlne, J.-E. & Johanson, J. (2010). Internationalization as an entrepreneurial process. Jour- nal of International Entrepreneurship, 8(4), 343-370. https://doi.org/10.1007/s10843-010-0064-8 Schwens, C., Steinmetz, H. & Kabst, R. (2010). Growth and Internationalization: Renewable Energy and New Technology-Based Firms. In: A. Gerybadze, U. Hommel, H. W. Reiners, D. Thomas- chewski (Eds.), Innovation and International Corporate Growth (pp. 113-123). Berlin, Heidel- berg: Springer Berlin Heidelberg. Sun, X. & Hong, J. (2011). Exports, Ownership and Firm Productivity: Evidence from China. The World Economy, 34(7), 1199-1215. https://doi.org/10.1111/j.1467-9701.2011.01373.x Turcan, R. (2013). International New Venture Legitimation: An Exploratory Study. Administrative Sciences, 3(4), 237-265. https://doi.org/10.3390/admsci3040237 Wach, K. (2012). Europeizacja małych i średnich przedsiębiorstw: Rozwój przez umiędzynarodowienie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Wach, K. (2015). Entrepreneurial Orientation and Business Internationalisation Process: The Theo- retical Foundations of International Entrepreneurship. Entrepreneurial Business and Economics Review, 3(2), 9-24. https://doi.org/10.15678/EBER.2015.030202 Wach, K. (2018). Theoretical foundations for international entrepreneurship. In: K. Wach (Ed..), Intenationalisation of Firms in the perspective of international entrepreneurship (pp. 63-95). Warsaw: PWN. Wąsowska, A. (2017). The Internationalisation of Family Firms: the Role of the Ownership Structure and the Composition of Top Management Team. Entrepreneurial Business and Economics Re- view, 5(1), 169-185. https://doi.org/10.15678/EBER.2017.050110 Zahra, S.A. (1993). A Conceptual Model of Entrepreneurship as Firm Behavior: A Critique and Extension. Entrepreneurship Theory and Practice, 17(4), 5-21. https://doi.org/10.1177/104225879301700401 Zahra, S.A. (2005). A theory of international new ventures: a decade of research. Journal of Interna- tional Business Studies, 36(1), 20-28. https://doi.org/10.1057/palgrave.jibs.8400118 20 | Krystian Bigos Zahra, S.A., Zheng, C. & Yu, J. (2018). Learning advantages of newness: A reconceptualization and contingent framework. Journal of International Entrepreneurship, 23(5), 567. https://doi.org/10.1007/s10843-017-0202-7 Zhou, L. (2007). The effects of entrepreneurial proclivity and foreign market knowledge on early internationalization. Journal of World Business, 42(3), 281-293. https://doi.org/10.1016/j.jwb.2007.04.009 The journal is co-financed in the years 2019-2020 by the Ministry of Science and Higher Education of the Republic of Poland in the framework of minis- terial programme “Support for Scientific Journals” (WCN) on the basis of contract no. 238/WCN/2019/1 concluded on 15 August 2019. Wpływ szybkości internacjonalizacji i kapitału zagranicznego na… | 21 Tytuł i abstrakt w języku angielskim The Influence of the Speed of Internationalisation and Foreign Capital on the Export Intensity: The Case of International Startups The main aim of the article is to present the results of research on international startups, taking into account the importance of the speed of internationalisation and foreign capital in explaining their export intensity based on the results from the Visegrad countries. The article, apart from the literature review and its criticism, is based on data collected within the framework of the BEEPS survey, which was conducted mainly among enterprises located in post-communist coun- tries in Europe and Central Asia. After appropriate selection, 158 international startups from Po- land, the Czech Republic, Slovakia or Hungary were finally selected. The study examined the re- lationship between the export intensity of the international startup and the speed of its interna- tionalisation. Moreover, the influence of foreign capital on the export intensity of international startup was also examined. The internationalisation of startups is very rapid. Moreover, the re- sults of the study show that the share of foreign capital in the ownership structure of the startup is very important, as it contributes to increasing its export intensity. The article enriches the on- going scientific discourse on the role of foreign capital and the speed of internationalisation in international startups. Keywords: international startups; international new ventures; foreign capital; speed of in- ternationalisation; export intensity JEL codes: F23, L26, M13 Autor Krystian Bigos Asystent w Katedrze Handlu Zagranicznego Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Jego zain- teresowania koncentrują się wokół przedsiębiorczości międzynarodowej. Adres do korespondencji: mgr Krystian Bigos, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Katedra Handlu Zagranicznego, ul. Rakowicka 27, 31-510 Kraków, e-mail: bigosk@uek.krakow.pl ORCID http://orcid.org/0000-0001-6030-4119 Podziękowania i finansowanie Publikacja została sfinansowana/dofinansowana ze środków MNiSW przyznanych Wydziałowi Ekono- mii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie na badania dla mło- dych naukowców oraz uczestników studiów doktoranckich (nr 165/WE-KHZ/02/2018/M/8165). Prawa autorskie Ten artykuł został opublikowany na warunkach Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych (CC BY-ND 4.0 License) http://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/ Publikacja została wydana przez Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie