54 QUALITY IN SPORT 3 (2) 2016, s. 54-64, e-ISSN 2450-3118 Praca wpłynęła do redakcji 27 IV 2016, praca została przyjęta do druku 15 V 2016 DOI: http://dx.doi.org/10.12775/QS.2015.019 PBN: https://pbn.nauka.gov.pl/sedno-webapp/works/735277 Tomasz Seweryniak, Justyna Muracka, Aneta Stosik 1 Katedra Komunikacji i Zarządzania w Sporcie, Wydział Nauk o Sporcie Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Kompetencje trenerów pływania w opinii trenerów-ekspertów Swimming coaches competences in the opinion of expert coaches Streszczenie Kompetencje trenerów sportowych mają olbrzymie znaczenie dla jakości kształcenia w systemie polskiego sportu. Niestety publikacje na temat kompetencji trenerów traktują ten temat jednostronnie, nie uwzględniając pełnej specyfiki ich pracy. Przygotowany artykuł zmierza do poszerzenia wiedzy na temat kompetencji trenerów pracujących z pływakami wysokiej klasy. W pracy oparto się o wywiady przeprowadzone z trenerami o dużym sta- żu i wynikach pozwalających uznać badanych za ekspertów. Opinie badanych ze- stawiono z literaturą w celu określenia zbioru kompetencji charakterystycznych dla trenerów pływaków wysokiej klasy. Słowa kluczowe: trener, kompetencje, sport pływacki Abstract Competence athletic trainers are of great importance to the quality of edu- cation in the system of Polish sport. Unfortunately publications on the competence of the trainers take this issue unilaterally, without taking into account the full speci- fics of their work. Prepared article seeks to increase knowledge about the competen- ce of the trainers working with high-class swimmers. The study was based on interviews with coaches with high seniority and the results to be considered surveyed by experts. Respondents' opinions compared with the literature to determine the set of competencies specific to the high-class coaches swimmers. Keywords: coach, competence, sports swimming 1 dr Tomasz Seweryniak e-mail: tomasz.seweryniak@awf.wroc.pl, Justyna Muracka e-mail: jm.muracka@gmail.com , dr Aneta Stosik e-mail: aneta.stosik@awf.wroc.pl Kompetencje trenerów pływania w opinii trenerów-ekspertów 55 1. Wstęp Sport klasyfikowany jest bardzo złożonym zjawiskiem, w którym klu- czowe znaczenie ma osiąganie wyników, mierzonych głównie osiągniętym miej- scem w zawodach. Wyniki zależą od dużej grupy czynników, wśród których z pew- nością znajdują się: talent sportowy, poziom opanowania umiejętności ruchowych, umiejętności taktyczne, wydolność organizmu czy walory psychiki sportowca. Na wiele z tych czynników można wpływać poprzez systematyczne działania tworzące proces treningu sportowego kreowanego zazwyczaj przez trenerów sportowych. Można powiedzieć, że praca trenerów sportowych polega na przekształceniu uzdol- nień sportowca w dyspozycje i umiejętności (Panfil R. 2007) bezpośrednio związane z uzyskiwanymi przezeń wynikami, więc najbardziej skuteczni w tym zakresie tre- nerzy będą szczególnie ważni dla organizacji zajmujących się sportem na najwyż- szym poziomie. Skuteczność w osiąganiu zakładanych wyników oparta o posiadaną wiedzę, umiejętności, zachowania jest utożsamiana z pojęciem kompetencji. Kom- petencje w literaturze przedmiotu są bardzo różnie definiowane, odnoszone są do zdolności, wiedzy, umiejętności, potencjału, wartości, stylu bycia, cech osobowych, poziomu motywacji czy postaw i zachowań. Jak uważa Filipowicz (2004) kompe- tencje to „…dyspozycje w zakresie wiedzy, umiejętności i postaw pozwalające realizować zadania zawodowe na odpowiednim poziomie”. Kolejni autorzy uważa- ją, że kompetencja to „ …zdolność do skutecznej realizacji określonych zadań zwią- zanych z pracą lub do osiągania pożądanych, wymiernych wyników lub zdolność do realizacji konkretnych wzorców zachowań” (Whiddett i Hollyfrode 2003), zaś lu- dzie kompetentni w pracy to tacy, którzy spełniają oczekiwania dotyczące osiągania przez nich określonych wyników (Armstrong 2000). Gdy przyjrzeć się określeniu kompetencji przedstawianej przez różnych autorów (Armstrong 2000, Rostkowski 2003, Whiddett i Hollyfrode 2003, Filipowicz 2004), można zauważyć, że wszyscy podkreślają znaczenie osiągania oczekiwanych efektów pracy. Oleksyn dzieli kom- petencje m.in. na uniwersalne (identyczne dla wszystkich członków organizacji) oraz specyficzne (przypisane konkretnemu stanowisku lub/i osobie), a także kompe- tencje kluczowe (najważniejsze) i uzupełniające lub, inaczej mówiąc, drugorzędne (dość ważne), trzeciorzędne (mniej ważne na danym stanowisku (Pocztowski, 2007, str.38). Natomiast według Rostkowskiego kompetencje należy podzielić na kompe- tencje związane z uzdolnieniami (potencjał, który pozwala człowiekowi nabywać nowe i rozwijać posiadane już kompetencje), kompetencje związane z umiejętno- ściami i zdolnościami, (kompetencje komunikacyjne, interpersonalne, umysłowe, organizacyjne, techniczne, kompetencje związane z wiedzą (poziom przygotowania merytorycznego do realizowania zadań zawodowych, kompetencje fizyczne (odno- szą zdolności psychofizycznych) oraz kompetencje związane ze stylami działania, kompetencje związane z osobowością (sprawność w radzeniu sobie w określonych sytuacjach społecznych) jak również kompetencje związane z zasadami i warto- ściami (odnoszą się do zasad jednostki i jej systemu wartości, wpływają na motywy działania i dokonywane wybory) i kompetencje związane z zainteresowaniami (określają preferencje jednostki co do charakteru pracy, specyfiki zadań, a także środowiska pracy). (Rostkowski, 2002, str. 110 i inne) Podsumowując powyższe rozważania, można zauważyć, jak wiele różnorodnych czynników wpływa na kształt i charakter kompetencji, ale także jak wiele form kompetencje w efekcie przyjmują. 56 Tomasz Seweryniak, Justyna Muracka, Aneta Stosik Warto zatem badać ten niejednoznacznie traktowany obszar i poszerzać wiedze na temat klasyfikacji kompetencji w różnych jej ujęciach i typologiach. Ze względu na możliwe do zaobserwowania podobieństwa pracy menedżerów w bizne- sie i trenerów w sporcie, polegające m.in.. na osiąganiu wyników dzięki pracy pod- władnych, złożoności pracy, zróżnicowania zadań, czy dążenia do jak najwyższej skuteczności. Menedżer XXI wieku powinien posiadać:  „umiejętność myślenia systemowego, pozwalającą na dostrzega- nie złożoności współczesnego świata oraz syntezę informacji,  umiejętność działania w wielokulturowym otoczeniu,  gotowość do ustawicznej nauki, otwartość na zmiany w organi- zacji i jej otoczeniu,  wysokie standardy zachowań, stawianie sobie wysokich wyma- gań kompetencyjnych” (Stosik, Morawski, 2009, str. 21). Trener to „specjalista kierujący całokształtem przygotowań zawodnika lub drużyny do zawodów, opracowujący plan i program treningu, założenia taktycz- ne i kalendarz startów oraz - w sportach zespołowych - prowadzący drużynę w cza- sie meczu”(ustawa o kulturze fizycznej). Rola trenera wychodzi dziś znacząco poza obszar sportu i spełnia „różnorodne funkcje, odległe pod względem treści, rodzaju specjalizacji i stopnia kompetencji”(Lipiec, 2013, str. 81). Trenerzy w sporcie to osoby różnych kwalifikacjach, różnych rolach i funkcjach, pracujący w różnych dyscyplinach, często odmiennych w doborze narzędzi i środków wywierania wpły- wu oraz różnych kompetencjach. Ciekawym zatem podejściem może być spojrzenie na pracę trenerów sportowych jak na pracę menedżerów, funkcjonujących w bardzo specyficznym obszarze jakim jest sport. Łasiński i wsp. (2014) zaproponowali model kompetencji menedżerskich uwzględniający trzy poziomy kompetencji, zasadę zgodności skal, fakt powiązania między poziomami kompetencji i pewną autonomię szczebli hierarchicznych (Rys. 1). Wyróżnione poziomy kompetencji zawierają odmienne jakościowo kom- petencje, uwzględniając jednak pewne zazębianie się kompetencji z różnych pozio- mów. Proponowany podział na kompetencje podstawowe, komplementarne i przy- wódcze, jeśli przyjąć pewne podobieństwo pracy trenerów sportowych i menedże- rów (Cieśliński 2006), powinien sprawdzać się także w przypadku trenerów sporto- wych. Ze względu na cele treningu sportowców rozumianego jako specyficzny pro- ces kształcenia, różniące się znacząco na poszczególnych etapach, można oczeki- wać, że kompetencje trenerów powinny się różnić. Pogląd ten potwierdzają opraco- wania takich autorów jak R. Panfil (2007) czy Z. Naglak (2001, 2005, 2010, 2013). Niestety w systemie kształcenia trenerów funkcjonującym w Polsce trudno wskazać propozycje budowania czy rozwoju kompetencji stworzonego pod kątem wymagań poszczególnych etapów kształcenia sportowców. Aby on powstał w pierwszej kolej- ności konieczne jest określenie punktu odniesienia na przykład w formie zbioru kompetencji charakterystycznych dla trenerów w poszczególnych etapach. Niniejsza praca jest krokiem w kierunku określenia tego zbioru dla trenerów pływaków pre- zentujących klasę mistrzowską. Kompetencje trenerów pływania w opinii trenerów-ekspertów 57 Rys. 1. Poziomy kompetencji menedżerskich Źródło: (Łasiński i wsp. 2014). 2. Cele pracy, materiał i metody badawcze Opracowanie i analiza zbioru kompetencji trenerów sportowych w opar- ciu o analizę literatury. Analiza wybranych kompetencji trenerów pływaków wysokiej klasy w oparciu o opinie trenerów ekspertów. 3. Weryfikacja narzędzia badawczego Badaniami objęto trenerów pływania z dużym stażem pracy zawodowej w swojej dyscyplinie oraz z wynikami pozwalającymi uznać ich za osoby o wiedzy eksperckiej. Staż pracy zawierał się w przedziale 15 a 30 lat a wyniki to między innymi liczne medale Mistrzostw Polski w różnych kategoriach wiekowych czy wychowanie reprezentantów Polski i osiąganie z nimi medali na Mistrzostwach Europy, Mistrzostwach Świata i Igrzyskach Olimpijskich.. W badaniach pilotażo- wych wzięło udział pięciu trenerów (tab. 1), z którymi przeprowadzono wywiady ... P r z e st r z e ń lo k a ln a I etap Kompetencje podstawowe (kluczowe) II etap Kompetencje komplementarne III etap Kompetencje przywódcze lata tygodnie Poziom złożoności działań/decyzji miesiące re g io n a ln a g lo b a ln a ................................................................ ............... In fo r m a c ja st a ty st y c z n a b e z p o śr e d n ia strategiczne operacyjne taktyczne .............................................. .......... 58 Tomasz Seweryniak, Justyna Muracka, Aneta Stosik pogłębione, na podstawie kwestionariusza wywiadu, który zbudowany został w oparciu o wnikliwą analizę literatury. Tab. 1. Charakterystyka ekspertów biorących udział w badaniach T1 T2 T3 T4 T5 Wiek >50 lat 43 lata 45 lat >50 lat 55 lat Staż pracy 25 lat ~15 lat ~15 lat ~25 lat 30 lat Sukcesy Medale MP Sport niepełno- spraw- nych: medale MP, medale ME, medal Londyn 2012 (Igrzyska) Medale MPJ, MP, reprezen- tant kraju na EYOF 2013, trener rekordzi- stów Polski w sztafecie 4x200 w stylu dowol- nym Medale MŚJ, wielokrotny trener młodzie- żowych Kadr Narodowych, ponad 150 medali MP, trener wielu rekordzistów Polski, trener olimpijczyków Medale MP, trener czołowe- go pływaka Polski (srebro w Londynie, medale MŚ) W czasie studiów nad literaturą badacze notowali kompetencje wskazy- wane przez autorów jako charakterystyczne dla trenerów sportowych. W ten sposób zbudowano szeroki zbiór kompetencji uwzględniający zawierający 58 elementów, z których do najczęściej wyróżnianych należały: - umiejętności komunikacyjne, - wiedza podstawowa, - wiedza specjalistyczna, - odpowiedzialność, - samoświadomość i samokontrola, - współpraca, - tworzenie dobrej atmosfery, - dawanie własnego przykładu, - motywowanie, - planowanie. Powyższy zestaw stanowił podstawę do budowania pytań użytych w narzędziu ba- dawczym, którym był wywiad z kwestionariuszem ankiety, zawierający 33 pytania, zarówno zamknięte jak i otwarte. 4. Wyniki Pierwsze pytanie w wywiadzie dotyczyło opinii badanych na temat zna- czenia wyróżnionych kompetencji w pracy trenerów pływania, co przedstawia tabela 2. W pytaniu tym respondenci proszeni byli o określenie znaczenie danej kompe- tencji w pięciostopniowej skali. Kompetencje trenerów pływania w opinii trenerów-ekspertów 59 Tab. 2. Znaczenie kompetencji wg trenerów (n=5) Kompetencja T1 T2 T3 T4 T5 Umiejętności komunikacyjne 4 3 5 5 5 Wiedza podstawowa 5 1 5 5 4 Wiedza specjalistyczna 5 5 5 5 5 Odpowiedzialność 5 3 5 4 5 Samodyscyplina 5 4 5 4 4 Współpraca 3 5 4 4 4 Umiejętność tworzenia dobrej atmosfery 5 5 4 5 5 Dawanie własnego przykładu 5 4 5 5 5 Motywowanie sportowców 5 4 5 5 5 Planowanie 4 4 5 4 3 Analizując odpowiedzi, uwagę zwraca fakt pewnego zróżnicowania opi- nii, ale z przesunięciem w kierunku dużego znaczenia proponowanych kompetencji. Nie zabrakło jednak wśród badanych opinii co do niskiego znaczenia kompetencji w zakresie wiedzy podstawowej. Wszyscy badani zgodnie natomiast ocenili wiedzę specjalistyczną, jako kompetencję o największym znaczeniu w pracy trenera. Wśród badanych respondentów średnie znaczenie mają kompetencje takie jak: współpraca, umiejętności komunikacyjne, odpowiedzialność oraz planowanie. Tylko trzy badane osoby przypisały umiejętności tworzenia dobrej atmosfery, dawaniu własnego przy- kładu i motywowaniu sportowców znaczenie na poziomie 4. W tabeli 4 wskazano na opinie respondentów co do kompetencji komuni- kacyjnych. Wśród elementów składających się na umiejętności komunikacyjne trenerów eksperci wymieniają najczęściej przekazywanie wiedzy i informacji oraz umiejętność mówienia (T1, T2, T4). Równie często wskazują umiejętności związane z odbieraniem informacji: umiejętność odbierania informacji, umiejętność słuchania, umiejętność rozumienia, zrozumienie (T1, T4, T5). Dość często pojawiają się kwe- stie związane z precyzją komunikatów: precyzyjne przekazywanie informacji i pre- cyzja wypowiedzi (T2, T3). Kolejnym elementem powtarzającym są wskazania odnoszące się do partnerstwa: rozmowa partnerska, nawiązywanie kontaktu i wspólny cel (T1, T2, T5). Dostrzega się, że opinie eksperta T3 nieco odbiegają od pozostałych. Ekspert ten wskazuje precyzję wypowiedzi, trafność zagadnienia i prostotę jako to, co tworzy umiejętności komunikacyjne trenerów pływania. Eksperci pytani o umiejętności komunikacyjne idealnego trenera często odwołują się do kompetencji dotyczących przekazywania informacji i jakości tego procesu (T1, T2, T4), odbierania informacji (T1, T4) i relacji partnerskiej (T2, T5). Dwóch ekspertów (T1 i T2) mówio kompetencjach związanych z wywieraniem wpływu, co pojawiło się także w odpowiedziach o umiejętnościach komunikacyj- nych. Ekspert T3 ponownie nieco inaczej widzi te kompetencje wymieniając: szcze- rość wypowiedzi, dobór słów i celowość. 60 Tomasz Seweryniak, Justyna Muracka, Aneta Stosik Tab. 4. Opinie badanych na temat kompetencji „umiejętności komunikacyjne” T1 T2 T3 T4 T5 E le m e n ty t w o r z ą c e u m ie ję tn o śc i k o m u n ik a c y jn e Umiejętność przekazania wiedzy Precyzyjne przekazywanie informacji Precyzja wy- powiedzi Umiejętność słuchania Zrozumienie Umiejętność odbierania informacji Nawiązywanie kontaktu Trafność za- gadnienia Umiejętność rozumienia Porównywal- ność Rozmowa partnerska Wywieranie wpływu Prostota Umiejętność mówienia Wspólny cel U m ie ję tn o śc i k o m u n ik a c y jn e id e a ln e g o t r e n e r a Umiejętność słuchania Precyzyjne przekazywanie informacji Szczerość odpowiedzi Zrozumiały przekaz infor- macji Szacunek Umiejętność wyjaśniania Nawiązywanie kontaktu Dobór słów Umiejętność odbioru infor- macji od za- wodnika Wspólny cel Umiejętność przekonywa- nia Wywieranie wpływu Celowość Ekspresja – mowa ciała Wychodzenie naprzeciw C e c h y s p r z y ja ją c e w y so k im u m . k o m u n i- k a c y jn y m Inteligencja Upór Bystrość Otwartość Otwartość Wdzięk Optymizm Spostrzegaw- czość Szczerość Tolerancja Gadatliwość Życzliwość Inteligencja Wyrozumiałość Elastyczność Analizując cechy sprzyjające wysokim umiejętnościom komunikacyjnym widzimy, że eksperci często wskazują na elastyczność (życzliwość, tolerancja, ela- styczność, wyrozumiałość). Ważna cechą w opiniach ekspertów jest inteligencja (inteligencja, bystrość, inteligencja) oraz otwartość, którą określili jako cechę sprzy- jającą. Odnosząc się do wiedzy podstawowej będącej warunkiem koniecznym do wysokiej kompetencji eksperci wskazali głownie fizjologię i biomechanikę. Znala- zły się tez opinie wskazujące na nauki o kulturze fizycznej, nauki o zdrowiu i nauki społeczne, co uwzględnia również fizjologię i biomechanikę. Opinie ekspertów na temat innych ról wiedzy w budowaniu kompetencji trenerów są zróżnicowane, więc trudno jest wskazywać tendencje w odpowiedziach. Kompetencje trenerów pływania w opinii trenerów-ekspertów 61 Tab. 5. Opinie badanych na temat kompetencji dotyczącej wiedzy D la c z e g o n a le ż y p o sz e r z a ć w ie d z ę Podniesienie jakości pracy Nikt nie jest doskonały Wiedza ewoluu- je Doskonalenie warsztatu trenerskiego Przypomnie- nie Urozmaicenie treningów Nowe metody treningowe Trzeba nadążać za wiedzą teoretyczną i praktyczną Bycie na bieżą- co z aktualnymi trendami Doskonalenie warsztatu Samodoskona- lenie Czynniki wpływa- jące na poprawę wyniku x Oczekiwania zawodników Poznanie opinii innych P r io r y te to w e o b sz a r y p o sz e - r z a n ia w ie d z y Nauki o KF Biomechanika Równoległa teoria i praktyka Wiedza o społeczeństwie Fizjologia, ale każdy obszar może inspi- rować Jako składowe wiedzy komplementarnej eksperci wymieniają ponownie fizjologię (T1, T4, T5), ale wśród odpowiedzi pojawia się również psychologia (T1, T2, T4). Po raz pierwszy pojawiły się też biochemia i zasady żywienia (T2), peda- gogika (T1), analiza danych, umiejętność pozyskania wiedzy oraz komunikacja z innymi trenerami (T3). W opiniach na temat zalet poszerzania wiedzy eksperci najmocniej pod- kreślają, że jest to sposób doskonalenia się trenerów (T1, T2, T4, T5). Można też zauważyć docenienie przez ekspertów konieczności poznawania nowych rozwiązań (trendów, opinii, wiedzy teoretycznej i praktycznej), co wskazuje większość bada- nych (T3, T4, T5). Ponadto eksperci widzą w tym możliwość wprowadzenia no- T1 T2 T3 T4 T5 E le m e n ty t w o r z ą c e w ie - d z ę p o d st a w o w ą Obszar nauk o kulturze fizycz- nej Biomechanika- technika pływania Wiedza teore- tyczna Fizjologia Teoria trenin- gu Obszar nauk o zdrowiu Fizjologia- przemiany energe- tyczne Praktyka Psychologia Fizjologia Obszar nauk społecznych Konsekwencja w działaniu Umiejętność zastosowania w pracy Filozofia Biomechani- ka In n e r o le w ie d z y Funkcjono- wanie w życiu co- dziennym Charyzma trenera X Kompetencje to szerokie pojęcie Poznanie mowy ciała, intuicja, doświadcze- nie W ie d z a k o m p le m e n - ta r n a n a jw a ż n ie js z e o b sz a r y Pedagogika Psychologia Analiza danych Fizjologia Teoria trenin- gu Psychologia Biochemia Umiejętność pozyskania wiedzy Psychologia, Fizjologia Fizjologia Zasady żywienia Komunikacja z innymi trene- rami Filozofia Biomechani- ka 62 Tomasz Seweryniak, Justyna Muracka, Aneta Stosik wych środków treningowych („urozmaicenie treningów” – T1, „nowe metody tre- ningowe” – T2) oraz źródło poprawy jakości pracy i poprawy wyników (T1, T2). Priorytety w zakresie poszerzania wiedzy są w opinii ekspertów bardzo zróżnicowane. Wymienia się tu ogólnie nauki o kulturze fizycznej (T1), ale także biomechanikę, wiedzę o społeczeństwie czy fizjologię (odpowiednio T2, T4 i T5) oraz równoległe rozwijanie teorii i praktyki (T3). Wskazano również (T5), że każdy obszar wiedzy może inspirować. Kolejnym badanym aspektem były opinie respondentów na temat samo- dyscypliny i samopoznania jako kompetencji wspierającej prace trenera. (tab 6) Tab. 6. Opnie badanych na temat samopoznania i samodyscypliny T1 T2 T3 T4 T5 C e c h y s p r z y ja ją c e s a m o p o z n a n iu Pozytywne nastawienie Umiejętność planowania działań Techniki relaksacyj- ne Otwartość na innych Elastyczność Zawodowość- profesjonalizm Pomysłowość x Chęć dosko- nalenia się Gotowość i chęci Umiejętność motywacji Praca w zespole x Dążenie do wyższych celów Pasja C e c h y s p r z y ja ją c e s a m o d y - sc y p li n ie Uczciwość Dokładność Brak wiedzy (nie wiem?) Punktualność Wytrwałość Poświęcenie Realizacja planu x Rzetelność Odpowiedzialność Odpowiedzial- ność Sumienność x Upór Ciekawość W odpowiedzi na pytanie dotyczące cech sprzyjających samopoznaniu trenerów widać duże zróżnicowanie. Badani podają tu bardzo odmienne od siebie propozycje, z których trudno wyciągnąć wnioski na temat wyłaniającej się tendencji. Jedynymi powtarzającymi się cechami była pozytywna postawa względem samopo- znania („pozytywne nastawienie” i „gotowość i chęci”, odpowiednio T1 i T5). Wspomina się jednocześnie cechy związane z nastawieniem na rozwój („chęć do doskonalenia się” oraz „dążenie do wyższych celów”. Z samodyscypliną badani łączą takie cechy jak: rzetelność, wytrwałość i odpowiedzialność. I tak w opiniach respondentów mogących wiązać się z rzetelno- ścią pojawiają się: uczciwość (T1), dokładność i sumienność (T2) oraz rzetelność (T3). W wytrwałością mogą wiązać się: realizacja planu (T2), upór (T4) i wytrwa- łość (T5). Dwaj eksperci wspomnieli o odpowiedzialności (T1 i T5). Kompetencje trenerów pływania w opinii trenerów-ekspertów 63 5. Wnioski Wnioski jakie nasuwają się na podstawie przeprowadzonych analiz oraz badan literatury przedmiotu wskazują na to, że kompetencje oprócz kluczowych składowych jakimi są wiedza i umiejętności, zawierają dodatkowe elementy, takie jak: cechy osobowości, wartości, motywy, style działania a nawet zainteresowania. Pojawiąjące się definicje i interpretacje szczególnie często w literaturze są oceniane przez ekspertów jako istotne w pracy trenerów pływania klasy mistrzowskiej. Indy- widualna analiza znaczenia przypisywanego przez poszczególnych ekspertów kom- petencjom, będącym podstawą zbudowanego narzędzia pokazuje, że opinie te są zróżnicowane, ale raczej z tendencją przypisywania im dużego znaczenia (3 i więcej w pięciostopniowej skali). Wszyscy eksperci ocenili znaczenie wiedzy specjali- stycznej jako szczególnie ważnej. Szczegółowa analiza opinii ekspertów na temat trzech wyróżnionych kompetencji wskazuje, że rozumiane są one w sposób bardzo niejednoznaczny, co odzwierciedla istniejący w literaturze dyskurs na ten temat. Mimo tego udało się częściowo określić zbiór kluczowych dla trenerów kompetencji a w obrębie każdej z nich można odnaleźć powtarzające się elementy, które tworzą kompetencje o węższym zakresie. Zbiór kompetencji trenerskich, zarówno tych istotnych jak pobocznych oraz narzędzie badawcze wymagają dalszego eksploro- wania i doskonalenia w kierunku większej komplementarności i precyzji badawczej. Literatura 1. Armstrong, M. (2000), Zarządzanie zasobami ludzkimi. Oficyna Ekono- miczna, Kraków. 2. Brojek,A. Bochenek, A. Turosz, M. A. (2015), Model zawodowy trenera w opinii zawodników studiujących w WWFiS w Białej Podlaskiej i w PWSIiP w Łomży. W: Godlewski, P. Kuriata, J. Sajek, A. (red), Sport hete- rogeniczny – kultura i nauka, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Ko- szalinie, s. 103 – 110. 3. Cieśliński, W. (2006) Wykorzystanie doświadczeń w treningu sportowym do rozwoju menedżerów w organizacjach. W: Listwan T., Witkowski, S. A (red), Sukces w zarządzaniu kadrami. Kapitał ludzki w organizacjach mię- dzynarodowych, Prace naukowe Akademii Ekonomicznej im. Oskara Lan- gego we Wrocławiu nr 1130, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, s. 15 – 23. 4. Filipowicz, G. (2004), Zarządzanie kompetencjami zawodowymi. PWE, Warszawa. 5. Godlewski, P. (2015), Heterogeniczność współczesnego sportu. W: God- lewski, P. Kuriata, J. Sajek, A. (red), Sport heterogeniczny – kultura i nau- ka, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koszalinie, s.15 – 24. 6. Lipiec J., (2013), Traktat o trenerze. Wartości, funkcje, normy w: red. H. Sozański, J. Sadowski, Trener. Wczoraj, dziś i jutro, Biała Podlaska, 7. Łasiński, G. Głowicki, P. Olenderek T. (2014), Strategia rozwoju potencja- łu menedżerskiego w firmie Fresh Logistics sp. z o.o. – Raben Group. W: Stor, M. Liswan, T. (red), Sukces w zarządzaniu kadrami. Różnorodność w 64 Tomasz Seweryniak, Justyna Muracka, Aneta Stosik zarządzaniu kapitałem ludzkim – podejścia, metody, narzędzia, Prace nau- kowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 349, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, s. 219 – 229. 8. Naglak, Z. (2001), Teoria zespołowej gry sportowej: kształcenie gracza. Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, Wro- cław. 9. Naglak, Z. (2005), Nauczanie i uczenie się wielopodmiotowej gry w z pił- ką. T. 1, Kształcenie gracza na wstępnym etapie. Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, Wrocław. 10. Naglak, Z. (2010), Kształcenie gracza na podstawowym etapie. Wydawnic- two Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, Wrocław. 11. Naglak, Z. (2013), Trenowanie gracza na specjalnym etapie. Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, Wrocław. 12. Panfil, R. (2007), Coaching uzdolnionego gracza. Akademia Umiejętności Management & Coaching, Wrocław. 13. Pocztowski A., (2007), Zarządzanie zasobami ludzkimi, PWE, Warszawa 14. Rostkowski, T. (2003), Zintegrowany system zarządzania kompetencjami. W: Juchnowicz, M. (red), Narzędzia i praktyka zarządzania zasobami ludz- kimi, Poltext, Warszawa. 15. Rostowski T. (2002) Kompetencje jako jakość zarządzania zasobami ludz- kimi, (w:) red. A. Sajkiewicz, Jakość zasobów firmy. Kultura, kompeten- cje, konkurencyjność, Wydawnictwo POLTEXT, Warszawa 16. Stosik A, Morawski M, (2009) Zarządzanie kapitałem ludzkim w organiza- cjach sportowych, wyd. AWF Wrocław, 17. Whiddett, S. Hollyfrode, S. (2003), Modele kompetencyjne w zarządzaniu zasobami ludzkimi. Oficyna Ekonomiczna, Kraków.