QUALITY IN SPORT 3 (3) 2017, s. 73-82, e-ISSN 2450-3118 Praca wpłynęła do redakcji 20 VII 2017, praca została przyjęta do druku 21 IX 2017 DOI: http://dx.doi.org/10.12775/QS.2017.018 PBN: https://pbn.nauka.gov.pl/sedno-webapp/works/870827 73 Mateusz Tomanek1 Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Satysfakcja uczestników 2. PKO Bydgoskiego Festiwalu Biegowego Satisfaction of participants of the 2nd PKO Bydgoszcz Running Festival (PKO Bydgoski Festiwal Biegowy) Streszczenie Poziom sportowy masowych imprez biegowych nie jest jedyną przesłanką do uczestnictwa w nich zawodników (często amatorów). Mnogość imprez biegowych powoduje, że aby nie mieć spadku liczby uczestników imprezy, należy poznać ich oczekiwania. Niniejszy artykuł, którego celem jest określenie mocnych i słabych stron imprezy biegowej – 2. PKO Bydgoskiego Festiwalu Biegowego, ma za zadanie przedstawić aspekty wymagające poprawy w kolejnej edycji, ale również pokazać przykład działań służących sprawdzeniu poziomu satysfakcji uczestników z konkretnej imprezy biegowej. Badanie przeprowadzono metodą kwestionariusza ankiety, który respondenci wręczali osobom które ukończyły bieg. Poprzez cykliczność badań, przedstawiono również wzrost satysfakcji uczestników w stosunku do poprzedniego 2016 roku. Słowa kluczowe: satysfakcja, bieganie, zawodnik, kibic, sport, organizacja, zawody Abstract The sports level of running events is not the only reason to participate in them (often amateurs). A large selection of running events makes it possible to reduce the interest in the event, and this can also be prevented by knowing the expectations of the participants/athletes. The article, which aims to determine the strengths and weaknesses of the running event - the 2nd PKO Bydgoszcz Running Festival (PKO Bydgoski Festiwal Biegowy), aims to present the aspects that need improvement in the next edition. The next task is to present actions to check the level of participants' satisfaction with a particular running event. The research was conducted using the questionnaire method. Due to the cyclical nature of the research, the participants' satisfaction with the previous year was also increased. Keywords: satisfaction, running, athletes, fan, sport, organization, event, competition 1 dr inż. Mateusz Tomanek, e-mail: mtomanek@umk.pl 74 Mateusz Tomanek 1. Wstęp W momencie dużej konkurencji na rynku imprez biegowych, klient – w tym przypadku potencjalny uczestnik imprezy weryfikuje miejsce swojego startu. Weryfikacja ta następuje przez mniej lub bardziej obiektywne czynniki od np. odległości imprezy od miejsca zamieszkania, terminu, dystansu, czy wysokości opłaty startowej po szybkość trasy, opinii na temat eventu czy udziału znajomych. Czynników tych jest oczywiście znacznie więcej, jednak warto zauważyć że na część z nich organizator biegu ma realny wpływ. Między innymi J. Łuczak (Łuczak 2014, s. 129) zauważył że „wraz z emocjonalnym charakterem biegów rozwija się świadomość potrzeby ich traktowania jako produktu, przedsięwzięcia, które […] niesie za sobą cele organizacyjne, biznesowe. Stąd też jeżeli imprezę sportową rozumiemy jako produkt, należy mieć i stosować narzędzia do sprawdzenia satysfakcji z użytkowania jego. Jedną z metod pozwalającą poznać oczekiwania nabywców na rynku sportowym jest metoda Teamqual służąca badaniu opinii kibiców na temat jakości organizowanego widowiska sportowego (Shilbury, Quick, Westerbeek 1998). W naszym kraju również można wymienić przykłady realizowanych badań służących sprawdzeniu poziomu satysfakcji uczestników imprez jak choćby badania zrealizowane przez Z. Waśkowskiego (Waśkowski 2014, 2016), A. Dzięgiel (Dzięgiel 2016) czy też M. Tomanek (Tomanek 2017). 2. Metodyka badania Wyniki badań przedstawione w dalszej części artykułu zostały zrealizowane za pomocą kwestionariusza ankiety w dniu imprezy tj. 21.05.2017 roku. Ankieterzy prosili uczestników 2. PKO Bydgoskiego Festiwalu Biegowego, przekraczających linię mety o uzupełnienie kwestionariusza (w strefie finishera – najczęściej podczas regeneracji/spożywania posiłku). Badanie to jest przeprowadzane jest cyklicznie, a różnice w odpowiedziach na przestrzeni 2016 i 2017 roku będą zawarte w dalszej części artykułu. 3. Wyniki W 2. PKO Bydgoskim Festiwalu Biegowym brało udział łącznie 2110 osób, którzy startowali na dwóch dystansach biegowych – biegu na 10 km (1106 osób) i półmaratonie (794 osoby). W Festiwalu uczestniczyli również rolkarze, startując na dystansie 10 km (81 osób) i 20 km (129 osób). Rycina 1. przedstawia podział zawodników na płeć i konkurencję podczas omawianego Festiwalu. Satysfakcja uczestników 2. PKO Bydgoskiego Festiwalu Biegowego 75 Rycina 1. Podział zawodników na płeć podczas 2. PKO Bydgoskiego Festiwalu Biegowego Źródło: Opracowanie na podstawie http://www.pkobydgoskifestiwalbiegowy.pl/ 52% wszystkich uczestników stanowiły osoby startujące w biegu na 10 kilometrów, następnie 38% stanowiły osoby pokonujące dystans półmaratonu, 10% stanowili rolkarze, gdzie ci którzy pokonywali 20 km byli zazwyczaj profesjonalistami. Rycina 2. Zestawienie liczby osób, które ukończyły daną konkurencję podczas 2. PKO Bydgoskiego Festiwalu Biegowego Źródło: Opracowanie na podstawie http://www.pkobydgoskifestiwalbiegowy.pl/ Rycina 3. i Tabela 1. przedstawia strukturę wieku zawodników biorących udział w 2. PKO Bydgoskim Festiwalu Biegowym. Można zauważyć że najwięcej mężczyzn startujących na dystansie 10 km było w kategorii wiekowej 25-34 lat (278 osób) i 35-44 lat (267 osób). Kobiety, które startowały na tym dystansie także najczęściej były z tych samych kategorii (25-34 lat – 128 osób i 35-44 lat – 126 osób). O ile różnice kategorii wiekowych na dystansie 10 km nie były znaczne, o tyle dystans półmaratonu wskazuje że najliczniejszą kategorią wiekową była kategoria 35-44 lat (68 kobiet, 256 mężczyzn). 365 151 48 39 741 643 33 90 1106 794 81 129 0 200 400 600 800 1000 1200 bieg na 10 km półmaraton 10 km rolki 20 km rolki kobiety mężczyźni ogółem 52% 38% 4% 6% bieg na 10 km półmaraton 10 km rolki 20 km rolki 76 Mateusz Tomanek Tabela 1. Struktura wieku zawodników, którzy ukończyli bieg na 10 km i półmaraton podczas 2. PKO Bydgoskiego Festiwalu Biegowego Kategoria wiekowa Bieg na 10 km półmaraton razem K M K M 16-19 14 17 1 6 38 20-24 46 36 13 23 118 25-34 128 278 51 189 646 35-44 126 267 68 256 717 45-54 45 105 15 124 289 55 + 6 38 2 42 88 Razem 365 741 150 640 1896 Źródło: Opracowanie na podstawie http://www.pkobydgoskifestiwalbiegowy.pl/ Rycina 3. Struktura wieku zawodników, którzy ukończyli bieg na 10 km i półmaraton podczas 2. PKO Bydgoskiego Festiwalu Biegowego Źródło: Opracowanie na podstawie http://www.pkobydgoskifestiwalbiegowy.pl/ Na rycinie 4. przedstawiono strukturę wiekową uczestników badania – zawodników Festiwalu. W badaniu wzięło udział łącznie 86 osób, w tym 21 osób stanowiły kobiety, a 65 mężczyźni. 0 50 100 150 200 250 300 16-19 lat 20-24 lat 25-34 lat 35-44 lat 45-54 lat 55 + lat mężczyźni - Bieg na 10 km mężczyźni - półmaraton kobiety - bieg na 10 km kobiety - półmaraton Satysfakcja uczestników 2. PKO Bydgoskiego Festiwalu Biegowego 77 Rycina 4. Liczba zawodników biorących udział w badaniu Źródło: Opracowanie na podstawie badań własnych. Wiedza o stanie cywilnym uczestników imprez sportowych pozwala organizatorom na stworzenie dodatkowych atrakcji dla osób towarzyszących. Dane przedstawione na rycinie 5 i prawie 50% uczestników w stanie „wolnym” może być spowodowana niską średnią wieku uczestników (Druz i in. 2017). Rycina 5. Stan cywilny zawodników, którzy brali udział w badaniu Źródło: Opracowanie na podstawie badań własnych. Rycina 6. przedstawia dane dotyczące liczby dzieci uczestników imprezy. Można zauważyć że 27% mężczyzn i 38% kobiet posiada dwójkę dzieci, co może być sygnałem dla organizatorów, aby i dla młodszych przygotować dodatkową ofertę (strefa malucha, sportowe przedszkole, zawody). 8 28 23 6 7 4 8 2 0 10 20 30 18-24 lat 25-34 lat 35-44 lat 45-55 lat Mężczyźni Kobiety 10 32 9 28 2 3 0 2 0% 20% 40% 60% 80% 100% kobieta mężczyzna wolny/wolna żonaty/mężata w związku rozwiedziony 78 Mateusz Tomanek Rycina 6. Liczba dzieci zawodników Źródło: Opracowanie na podstawie badań własnych. Ryciny 7-10 przedstawiają jedne z ważniejszych informacji zwrotnych od uczestników – ocenę czterech aspektów dotyczących bezpośrednio imprezy – szybkości trasy, działania punktów odżywczych, bezpieczeństwa na trasie, sprawności wydawania pakietów startowych. Wyniki te zostały przedstawione zarówno ogółem jak i w podziale na poszczególne dystanse – bieg na 10 km i półmaraton. Na rycinie 7. przedstawiono ocenę wydawania pakietów startowych. 96% respondentów oceniło ten obszar jako „dobre” lub „bardzo dobre”. W podziale na konkurencje, bardziej zadowoleni (96,6%) były osoby które startowały na 10 km, niż te które rywalizowały na dystansie półmaratonu (90%). Rycina 7. Ocena sprawności wydawania pakietów startowych Źródło: Opracowanie na podstawie badań własnych. Rycina 8., w której zilustrowano ocenę bezpieczeństwa trasy przez zawodników, 99% respondentów oceniło bezpieczeństwo na ocenę „dobrą” lub „bardzo dobrą” co pokazuje że zainwestowanie w zwiększenie liczby stacjonarnych i mobilnych patroli medycznych znacznie podniosło poczucie bezpieczeństwa uczestników zawodów. 13 36 0 9 8 18 0 2 0% 20% 40% 60% 80% 100% kobieta mężczyzna brak dzieci 1 dziecko 2 dzieci 3 i więcej dzieci 82 56 26 2 1 1 5 2 3 1 1 75% 80% 85% 90% 95% 100% ogółem bieg 10 km półmaraton 5 - bardzo dobrze 4 - dobrze 3 - trudno powiedzieć 2 - źle 1 - bardzo źle nie dotyczy Satysfakcja uczestników 2. PKO Bydgoskiego Festiwalu Biegowego 79 Rycina 8. Ocena bezpieczeństwa trasy Źródło: Opracowanie na podstawie badań własnych. Działanie punktów odżywczych, w tym ich liczba i sposób podawania kubków z wodą i napojami izotonicznymi, urozmaicenie jedzenia (banany, czekolada) zostało przedstawione na rycinie 9. 97,6% respondentów oceniło działanie punktów na ocenę „dobrą” lub „bardzo dobrą”, w tym 89,4% na ocenę „bardzo dobrą”. Rycina 9. Ocena działania punktów odżywczych Źródło: Opracowanie na podstawie badań własnych. Jako jedno z haseł reklamowych Festiwalu, organizatorzy podawali że impreza posiada szybką trasę biegową, co było spowodowane tym że jedna – 10 km pętla miała tylko cztery zakręty. Rycina 10. przedstawia ocenę uczestników biegu tego hasła. 93% respondentów ocenia szybkość trasy na „bardzo dobrą” lub „dobrą”, jednak jak porównamy liczbę odpowiedzi w poszczególnych ocenach, to ocenę „bardzo dobrą” przyznało 53,5% respondentów, a „dobrą” 39.5% badanych. Przeglądając wcześniejsze ryciny, można zauważyć skok liczby ocen „dobrych”, kosztem ocen „bardzo dobrych”. Trzeba mieć jednak świadomość że nie tylko liczba zakrętów decyduje o szybkości trasy, ale również warunki atmosferyczne, które mogły w czasie odbywania Festiwalu być dodatkowym utrudnieniem. 67 49 18 15 9 6 3 0 3 1 1 0% 20% 40% 60% 80% 100% ogółem bieg 10 km półmaraton 5 - bardzo dobrze 4 - dobrze 3 - trudno powiedzieć 2 - źle 1 - bardzo źle nie dotyczy 76 53 23 7 4 3 2 1 1 1 1 0% 20% 40% 60% 80% 100% ogółem bieg 10 km półmaraton 5 - bardzo dobrze 4 - dobrze 3 - trudno powiedzieć 2 - źle 1 - bardzo źle nie dotyczy 80 Mateusz Tomanek Rycina 10. Ocena szybkości trasy Źródło: Opracowanie na podstawie badań własnych. Na rycinie 11. zaprezentowano średnie oceny respondentów z czterech, wcześniej przedstawionych obszarów. Przez to, że badanie satysfakcji jest przeprowadzane co roku, zaprezentowano także wyniki z 2016 roku. Najwyższa średna, zarówno w 2016 jak i w 2017 należy do sprawności wydawania pakietów startowych. Wzrost ten spowodowany jest m.in. wzmocnieniem działań promocyjnych ukierunkowanych na odbiór pakietów dzień przed zawodami, a także zwiększoną liczbą osób odpowiedzialnych za wydawanie pakietów. Największy wzrost w stosunku do 2016 roku dotyczy działanie punktów odżywczych, które zwiększyły swoją efektywność poprzez skorzystanie z danego punktu przynajmniej dwa razy (czyli dany punkt znajdował się np. na 3 i 7 kilometrze trasy). Również „rozciągnięcie” punktu spowodowało mniejszy zator przy nim, a więc i to mogło spowodować poprawę w ocenie uczestników 2. PKO Bydgoskiego Festiwalu Biegowego. Jedynym elementem który obniżył się o 0,1 punkt było poczucie z bezpieczeństwa zapewnionego na trasie. Warto jednak zaznaczyć że 4,72 na możliwy do uzyskania wyniki 5,00 jest i tak wysoką oceną, jednak w kolejnej edycji warto zadbać o ten bardzo ważny obszar. Rycina 11. Satysfakcja zawodników z poszczególnych elementów Festiwalu w 2016 i 2017 roku Źródło: Opracowanie na podstawie badań własnych. 46 34 12 34 19 15 6 5 1 0% 20% 40% 60% 80% 100% ogółem bieg 10 km półmaraton 5 - bardzo dobrze 4 - dobrze 3 - trudno powiedzieć 2 - źle 1 - bardzo źle nie dotyczy 4,86 4,82 4,61 4,32 4,95 4,72 4,87 4,47 4 4,2 4,4 4,6 4,8 5 sprawność wydawania pakietów startowych bezpieczeństwo na trasie działanie punktów odżywczych szybkość trasy 2017 2016 Satysfakcja uczestników 2. PKO Bydgoskiego Festiwalu Biegowego 81 Na rycinie 12. przedstawiono wyniki dotyczące uzyskania przez respondentów rekordu życiowego, a więc elementem który może weryfikować (choć nie jest to równoznaczne) z szybkością trasy. 61% startujących pobiło swój wcześniejszy wynik (wynik bez respondenta, który brał udział 1. raz w imprezie biegowej). Dzieląc respondentów na konkurencje w której brali udział, 53,6% respondentów – kończących półmaraton i 64,9% respondentów startujących w biegu na 10 km pobiło swój rekord. Przyglądając się tym wynikom, przyczyną różnic w rekordach, oprócz bardziej wymagającego dystansu, a więc i przygotowania, mogła być pogoda jak i szybkość trasy. Rycina 12. Uzyskanie rekordu życiowego przez respondentów Źródło: Opracowanie na podstawie badań własnych. Na rycinie 13. zaprezentowano informacje, które mogą przydać się organizatorom do określenia kierunku promocji wydarzenia. Najczęstszym sposobem źródła informacji o PKO Bydgoskim Festiwalu Biegowym były reklamy umieszczone na portalu facebook. Warto również zauważyć jak dużo było wskazań, że to rodzina i znajomi dali informację o tym biegu. Rycina 13. Źródło informacji o 2. PKO Bydgoskim Festiwalu Biegowym Źródło: Opracowanie na podstawie badań własnych. Zakończenie Trudno jest stworzyć uniwersalne narzędzie do badania uczestników imprez sportowych (zawodników, kibiców, sponsorów, media i in.). O ile narzędzie jest trudne 37 15 52 20 13 33 1 0 1 0% 20% 40% 60% 80% 100% bieg na 10 km półmaraton ogółem tak nie 1. start 1 32 20 2 21 2 7 1 wojsko facebook maratonypolskie.pl praca znajomi/rodzina radio/tv organizator/poprzednia edycja bilboard 0 5 10 15 20 25 30 35 82 Mateusz Tomanek do stworzenia, o tyle łatwiej jest z określeniem czy wydarzenie spełniło oczekiwania, poprzez porównanie liczby uczestników w następnej edycji eventu. Przeprowadzanie badań satysfakcji (jak również rozmowy z uczestnikami, śledzenie opinii na portalach społecznościowych) jest lepsze ze względu na możliwość zebrania informacji zwrotnej z danej imprezy i naprawienie tego przy kolejnej edycji. W przypadku realizowanego badania, najniższą średnią uzyskała szybkość trasy, czyli czynnika który niekoniecznie musi być najważniejszym motywatorem do wzięcia udziału w konkretnym biegu. Realizując takie badanie można także zapytać się o możliwości kierunku rozwoju imprezy jak choćby wprowadzenie większej liczby dystansów czy dodatkowych atrakcji jak strefy food truck’ów, zdrowia, czy imprez towarzyszących dla dzieci (Ivashchenko i in. 2018). Literatura Druz V.A., Iermakov S.S., Nosko M.O., Shesterova L.Ye., Novitskaya N.A. The problems of students’ physical training individualization. Pedagogics, psychology, medical-biological problems of physical training and sports, 2017;2:51–59. doi:10.15561/18189172.2017.0201 Dzięgiel A. Badanie satysfakcji z udziału w masowej imprezie biegowej na przykładzie RUN TORUŃ – Zwiedzaj ze Zdrowiem! Journal of Education, Health and Sport, 2016: 6(8), s. 768-779. doi: 10.12775/QS.2016.021 Dzięgiel A. Satisfaction survey of basketball fans at the example of the club Twarde Pierniki. Quality in Sport 2016; 4(2):7-19. Ivashchenko O.V., Iermakov S.S., Khudolii O.M., Yermakova T.S., Cieślicka M., Harkusha S.V. Simulation of the regularities of physical exercises learning process of boys aged 8 years old. Pedagogics, psychology, medical-biological problems of physical training and sports, 2018;22(1):11–16. doi:10.15561/18189172.2018.0102 Łuczak J. (2014), Badanie satysfakcji klientów imprez biegowych [w:] Z. Waśkowski (red.), Marketing imprez biegowych, Poznań. Shilbury D., Quick S., Westerbeek H. (1998), Strategic Sport Marketing, Crows Nest. Tomanek M. (2017), Badania marketingowe uczestników podczas imprez sportowych [w:] P. Godlewski, P. Matecki (red.), Marketing sportowy. Współczesne kierunki rozwoju, Poznań. Waśkowski Z. (2007), Uwarunkowania i sposoby wdrażania orientacji marketingowej w klubach sportowych, Poznań. Waśkowski Z., „Profil polskiego biegacza”, Raport z badań, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Poznań 2014r. i 2016r. www.konferencjabiegowa.pl